Motivasyon denilince ilk akla gelen sinir sistemini uyaran ve onların birbirleri arasında iletişimi sağlayan bir nörotransmitter olan Dopamin hormonu son yıllarda en çok araştırılan beyinde salgılanan kimyasallardan biridir. Serotonin hormonu gibi ona mutluluk hormonu olarak isim verilsede onun etkisi daha çok kas hareketlerinin kontrolündedir. Dopamin eksikliğinde şu an için tedavisi bulunamayan Parkinson Hastalığı ve şizofreni gibi sinir bozuklukları meydana geldiği için bu yazımızda Dopamin ile ilgili geniş bir bilgi bulacaksınız. Yazımızda Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin Doğal Yollarla Nasıl Artırılır? Dopamin neden önemli? Dopamin Beynin işlevlerini nasıl etkiler? Dopamin eksikliği hangi hastalıklara neden olur?  sorularının cevabını bulabileceksiniz.

Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin nasıl arttırılır?

Dopamin (DA), vücut tarafından doğal olarak üretilen bir kimyasal maddedir. Bu kimyasal, beyinde dopamin reseptörlerini aktif eder ve bir nörotransmiter olarak iş yapar. Dopamin, beynin ön bölgesi olan hipotalamustan da salgılanır ve kana karışarak nörohormon görevi yapmaktadır.

Dopamin sempatik sinir sisteminine etki etmek, kalp atış hızını arttırmak ve kan basıncını arttırmak için kullanılmaktadır. Dopamin karşımıza efsanevi boksör Muhammed Ali Clay’ın ölümüne neden olan Parkinson Hastalığı nedeni olarak gözükmekte. Kan beyin omirilik sıvısından geçememesinden dolayı merkezi sinir sistemini direkt etkileyemez. Parkinson hastaları ve Dopa-Duyarlı distoni hastalarının beyinlerindeki dopamini yükseltmek için, dopamin sentezinde öncül olarak kullanılan L-DOPA molekülü kullanılır. Kan-Beyin arasında engel kalmaz.

Mutluluk hissinin yanında kas sistemini de yönlendirebilen bir hormon olan Dopamin, insanlarda ve hayvanlarda birçok farklı işlevde etkindir. Hareket, Hafıza, Haz Veren Ödül, Davranış, Kavrama (İdrak), Dikkat, Prolaktin Üretimini Engelleme, Uyku, Duygu Durumu (Ruh Hâli), Öğrenme gibi işlevlerde dopamin etkilidir.

Dopamin fazla olursa da sorun alkol bağımlılığı, sigara tiryakisi ve ilerisinde uyuşturucu kullanımını tetikleyebilir.

Dopamin hormonu nedir? eksikliği nasıl anlaşılır? ile konumuzu anlatmaya devam edelim.

Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin nasıl arttırılır? | 74 yaşında Parkinson hastalığı ile ölen Muhammed Ali Clay

Dopamin nedir?

Beynin birden fazla bölgesinde salgılanan duygu, hareket, haz ve acı hisilerinin harekete geçmesini sağlayan bir nörotransmitter yani sinir hücrelerinin birbirleriyle harekete geçmesi için kullanılan elektiriksel sinyalin hammaddeleri olana kimyasallardan biridir. Bilim dünyasının halen araştırdığı beyindeki organik sinir ağında saniyeler içinde milyonlarca sinir hücresi birbirini tetikler ve hızlı bir şekilde işlem yapar. Bunun için ise hazırda bekletilen tepkime maddelerine ihtiyaç vardır. Serotonin gibi Dopomine benzeyen 100 çeşitden fazla nörotransmitter vardır.

Dopamin haz alma anında salgılandığı görülmüştür. Eğer önceki bir deneyimde haz alındıysa, beyin bunun tekrarlanmasını ister. Tatlı yemek, cinsel istek ve uyuşturucu kullanma gibi beyin bu haz yani ödülü ister ve bu hormonu salgılar.

Alkol, sigara ve uyuşturucu maddelerin kullanılmasıyla sinir uçlarında dopamin birikimini etkinleştirdiği için, edinilen haz tekrarlanmak istediğinden, bu maddeleri tekrar tüketme isteği oluşur. Bağımlılık böyle oluşur. Madde Bağımlılığı ve diğer bağımlılıklara ait her türlü istek dopamin birikimi sonucu oluşabilir. Dopamin fazla olduğunda kişi daha önceki tatdığı hazlara karşı kendini ödüllendirmek ister. Bu konuda kişiye ne haz veriyorsa mesela cinayet, kavga, seks, alkol, uyuşturucu yada keyfi hırsızlık gibi daha bir çok bağımlılık bundan dolayı başlayabilir.

Dopamin sürekli şekilde yüksek olduğunda psikolojik sorunlar az olduğunda ise Parkinson gibi kas ve sinir hastalıklarına neden oluyor.

Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin nasıl arttırılır? | Sinir hücreleri arasında iletişimi kuran kimyasallara nörotransmitter denir

Dopamin Beynin işlevlerini nasıl etkiler?

Bazal Ganglia beynin hareketleri düzenlediği bölümüdür. Bazal Ganglia eğer düzgün çalışması gerekiyorsa dopamin ihtiyacı kesinlikle gereklidir. Hareketlerde koordinasyon bozukluğu yaşanıyorsa yani beynin sinyali kas tarafından yavaş algılanıyorsa tıpkı ağır çekim gibi bir durumun nedeni dopamin eksikliği denilebilir. Diğer taraftan daha hızlı haraket yapılıyorsa yada tik dediğimiz gereksiz kas haraketlerinin nedeni ise dopaminin fazla oluşudur.

Dopamin beynin daha önce aldığı bir hazı tekrarlamak için biriktiğinde tetiklemeye başlar. Bu yüzden bu kişilerde krizler yaşanabilir. Sigara, kokain ve amfetaminler gibi uyuşturucu maddelerin dopaminin tekrar alınmasını engeller ve sinir uçlarındaki dopamin birikir. Beyin bunu bir haz olarak algılar ve yeniden bunu ister. Bağımlılık böyle başlar, devam eder.

Dopamin düştüğünde zihinsel işlevde de düşme gerçekleşir. Dopamin seviyesini anormal bir şekilde yükselten sigara ve uyuşturucu (eroin, kokain vb.) haricinde sayılabilecek başka maddeler yoktur diyebiliriz.

Dopamin seviyesi özellikle prefrontal korteksteki kısa süreli hafızada iyileştirmeler sağladığı biliniyor. Fakat dopamin seviyesi yükseldikçe hafıza zarar görmeye başlar. Kısa süreli hafıza güçlü olduğunda odaklanma ve dikkati arttırmada sağlanabilir.

Sosyalleşememe dopamin eksikliğinden dolayı oluşurken, çok fazla sosyalleştikleri gözlenen bipolar bozukluk hastalarının nedeni dopamin seviyelerindeki artışlar denebilir.

Dopamin eksiliğinin nedenleri nelerdir? (Hormon eksikliği nasıl oluşur?)

Hızlı şekilde kilo alma ve verme, dikkat dağınıklığı, yürüme bozukluğu, tik hastalığı, kemiklerde ağrılar, kötü alışkanlıklar gibi bir çok nedenin başında dopamin seviyelerindeki sorundan kaynaklandığını anlatmaya çalıştık.

Peki bu dopamin seviyelerini bozan nedenler nedir?

Dopamin eksikliğinin nedeni yada dopamin fazlalığı direkt hormon eksikliği nedeni ile açıklayabiliriz. Sonuçta dopamin bir hormondur. Aşırı yemek yeme isteği, kas ve kemik ağrıları ve demir eksikliğinin nedenleri arasında hormonal bozukluklar olduğu görülmektedir. Bu gibi durumlarda hormon testi yapılması elzem bir durumdur.

Hormon seviyelerini bozan durumları aşağıdaki gibi listeleyebiliriz.

1. Her hastalığın başı Stres denilmektedir. Çünkü beyin stresten çok çabuk etkilenebilen ve ona göre yanlış hormon salgılatarak durumu kurtarmaya çalışıp, diğer beynin devamlı yaptığı fonksiyonlarınıda olumsuz etkiler yapmaya başlar. Aşırı stres hormon eksiliğinin nedenlerinin başındadır. İntegrative Psikiyatri adlı bilimsel kuruluşa göre stres dopamin seviyesini azalttığı, buna bağlı olarak ruh halinde ve uyku düzeninde olumsuz etkilere neden olduğunu açıklamıştır. Aynı zamanda serotonin seviyesinin düşmesini de neden olur.
2. Östrojen hormonu düşüklüğü; diğer hormonları da etkilediğinden, hormon bozukluğu nedenlerindendir..
3. Kan çok önemli bir hayat sıvısıdır. Kan değerlerine bakıldığında ona kalite veren Demirin eksikliği; hormon değerlerinin azalmasının nedenlerinden biridir. Kansızlık sorunu olanların kesinlikle bunu tedavi ettirmesi gerekmektedir.
4. Antideprasan ilaçların kullanımı ile beynin çalışması yönlendirilir ve normal akış yolları değiştirildiğinden hormon salgılanması etkilenir. Antideprasan ilaçlar özellikle dopamin değerlerini etkiler ve nörotransmitterin işlevlerinin bozulmasına neden olur.
5. Katkı maddeli ve GDO’lu gıdaların tüketimini çoğaltmak.
6. Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımı, hormonal dengeyi bozar akabinde dopamin değerlerini bozarak bağımlı olmaya neden olur.

Okumadan Geçme: Tetris oynayarak stres bozukluğu, iştahsızlık ve göz tembelliğine elveda!

Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin nasıl arttırılır? | Dopamin seviyesi normalin altında ise titreme gibi istem dışı hareketler görülebilir

Dopamin seviyesi artar yada azalırsa hangi hastalıklar olabilir?

Dopamin seviyelerin düşmesi sonucu ilk akıllara gelen titremeli kas hastalığı, beynin alt kısımlarındaki gri maddelerin yapısal bozukluğuna bağlı bir sinir sistemi hastalığı olan Parkinson hastalığıdır.

Dopamin azaldıkça odaklanma sorunları başlar. Dikkat dağınıklığı ve öğrenememe yada işe konsantre olamama dopamin eksikliği sonucu görülmektedir.

Geçici ön bellek olarak uyku öncesi gün içinde öğrenilenler, uykunun REM döneminde hafızaya işler. Kalıcı bilgiler oluşur. Dopamin eksikliği ile ön hafıza belleğinde kayıplar yaşanır, unutkanlık artar.

Antisosyallik, içine kapanıklık, insanlardan kaçmak, endişe ve kaygı durum bozukluklarının da dopamin tarafından etkilenen Prolaktin hormonunun fazla salınmasıyla oluşabilmektedir.

Dopamin fazlalığı kötü bağımlılıkların nedenlerinden biridir. Uyuşturucu, seks, alkol ve sigara gibi bir çok bağımlılığı tetikler.

Dopamin Nedir? Dopamin eksikliği nasıl anlaşılır? Dopamin nasıl arttırılır? | Beyinde herhangi bir fonksiyon işlerken milyonlarca sinir ağı birbiri ile anında haberleşme sağlıyor bazen hormon eksikliği bu iletişimi sekteye uğratabiliyor

Dopamin Doğal Yollarla Nasıl Arttırılır?

Dopamin miktarını normal seviyelerde tutmak için düşük seviyelerden doğal yollarla artırdığınızda daha mutlu, daha kararlı ve daha kaliteli bir yaşam başlamaktadır.Dopamin seviyelerini normal olarak tutmak için aşağıdaki önerilerimizi okumanızı tavsiye ederiz.

1. Her gün Egzersiz yapın

Günde en az 1 saat egzersiz yapılmalıdır. Sporun, Dopamin ve diğer nörotransmitterleri tetiklediğini “The Brookhaven National Laboratory” tarafından yapılan bir deneyde gözlemlenmiştir. Spor zamanında dopaminin ilk yarım saat içinde salgılanma başlar ve spor yorgunluğunu azaltmaya çalışır. Bunla beraber spor sonrası rahatlama ve ruh halinde iyileşmeler görülür.

Dopamin seviyesini düşüren strese karşı Meditasyon, yoga gibi beyin rahatlatan egzersizler yapılabilir.

2. Kendinizi mutlu edecek bir hobi edinin

Dopamin seviyeleri düşük olan kişiler, kendilerine haz veren yararlı alışkanlıklara yönelebilir. Çünkü beyin haz alma ile dopamini yükseltecektir. Mesela bulmaca çözmeyi sevenler, büyük yapboz setleri yada lego setleri ile oynayabilirler.

3. Kendinize hedef verin

Kendinize vereceğiniz haz yada ödül anında dopamin artması doğal olarak mümkün ama verilecek hedeflerde de yakınlaştıkça dopamin seviyesi yükseldiği son zamanlarda yapılan araştırmalarda görüldü.

4. Sağlıksız ve Boş Yiyeceklerden Uzak Durun

Besinlerin en tehlikelisi şekerden, doymuş yağ ve kolesterolü arttıran katkı maddeli, gdo’lu gıdalardan uzak durmak gerekir. Dopamin seviyesi sağlıklı olarak ancak doğal gıdalarla normal seviyelere çıkabilir.

5. Dopamin seviyesini artıracak gıdaları her gün tüketin

Normal seviyelerde olman Dopamini doğal olarak yukarı çekmek için bir çok gıda mevcuttur. Baklagiller, Badem, Avakoda, Fasulye, Elma, Çilek, Buğday, Balık, Hindi, Tavuk,Muz, Erik, Kızılcık, Kırmızı fasulye, Kabak çekirdeği, Yumurta, Süt, Peynir, Pancar, Yaban mersini, Salatalık, Soya fasülyesi gibi yiyecekleri günlük beslenme öğünlerinizde devamlı bulunudurunuz. Şeker ve yağ oranı yüksek hazır satılan katkılı gıdalardan ise uzak durun.

6. C Vitamini Tüketin

Dopamini arttırmak için C vitamini tüketilmesi gerekmektedir. Bunun kanıtı olarak “Integrative Psychiatry” dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre bir çok vitamin barındırmakda ama içlerinden en önemlisi olan C vitamini daha çok Dopamin seviyesini arttırmaktadır.

7. Güneş Işığından Kaçmayın

1983 yılında MIT’de yapılan bir deneyde güneş ışığından daha çok yararlanan aboratuvar hayvanlarının gözlerindeki retina tabakalarında dopamin düzeyinin daha yüksek çıktığı görülmüştü. 2007 yılında McGill üniversitesinden Simon N. Young,  “Psikiyatri ve Nörobilim Günlüğü” makalesinde dopamin ve serotonin seviyesini güneş ışığının artırdığını tespit ettiğini açıklamıştı.

Kapalı alanlarda durmak ve çalışmak, hormonların salgılanmasını etkileyerek, ruhsal durumu karamsarlığa itmektedir.

8. Sosyal medyada beğenilmek dopamin seviyesini arttırıyor

Prof. Dr. Cem Say 2018 yılında “Yapay Zeka ve Dijital Kültür” adlı bir konferansta sosyal medya üzerinden paylaşılan bir fotoğrafın beğeni toplaması dopamin seviyesini arttığını açıklamıştır. Güzel paylaşımlar yaparak, arkadaş çevresinde popülerlik kazanarak tabi çok da abartmadan sosyal medyanın yararlarını akıllıca kullanabiliriz.