Durup dururken canınız mı sıkılıyor? Can sıkıntısı deyip geçmeyin! Araştırmalarda ömrü kısalttığı ve sağlığı olumsuz etkileyen nedenlerden biri olarak görülmeye başladı. Ruh bilimciler Can sıkıntısının nedenleri araştırdılar ve bu yazımızda canınızı neyin sıktığı hakkında fark etmediğiniz nedenleri bulacaksınız. Can sıkıntısı psikolojik mi? Can sıkıntısı neden olur? iç sıkıntısının nedenleri nelerdir? Can sıkıntısından ölmek gerçekten mümkün mü? Can sıkıntısı nasıl geçer? Teknoloji can sıkıntısını tetikler mi? Can sıkıntısının faydası var mı? sorularının cevabını bilimsel olarak yazımızda bulabilirsiniz.

Can sıkıntısı neden olur? Can sıkıntısı nasıl geçer?

Can sıkıntısı herkesin başına gelen, ancak muhtemelen hakkında çok fazla bilgiye sahip olmadığı bir konudur. Sıkıntının verdiği rahatsızlık ve boşluk hissini hepimiz derinden duysak da bilimsel açıdan bu durumu tam olarak anlayamayız.

Can sıkıntısı (iç sıkıntısı), ilgisizlik değildir. Her ne kadar bu iki deyim çoğu zaman birbirinin yerine kullanılsa da aslında can sıkıntısı ile ilgisizlik aynı anlama gelmez.

Ontario’daki Waterloo Üniversitesi’nden bilişsel sinirbilimci James Danckert, can sıkıntısı denilince akla hiçbir şeyle ilgilenmeyen tembel insanlar geldiğini belirtiyor.

Ancak durum sanıldığı gibi değil. Can sıkıntısı, insana ağır bir tatminsizlik hissi veriyor ve motivasyonunuz ne kadar yüksek olursa olsun yaptığınız hiçbir şeyden tatmin olamıyorsunuz.

İrade gücü, insanların can sıkıntısı hissetmelerinde önemli bir rol oynuyor

Can sıkıntısı olgusunu genç yetişkinlerde ve travmatik beyin yaralanması geçirmiş insanlarda araştıran Danckert, daha fazla can sıkıntısı hisseden kişilerin genellikle frontal korteksleri hasar görmüş veya az gelişmiş kişiler olduğunu belirtiyor.

Beynin bu bölümü irade gücü ve öz denetim konusunda önemli bir rol oynar.

Can sıkıntısından ölmek gerçekten mümkün mü?

University College London’da 2010 yılında yapılan bir araştırmada Londra’da yaşayan 7.524 devlet memurunun doldurduğu anketler incelendi. Anketler 1985 ile 1988 yılları arasında doldurulmuştu ve katılımcılar 35 ile 55 yaşları arasındaydı.

2009 yılının nisan ayında devamı düzenlenen araştırmada 30 yıl önce, anketi doldurmadan önceki dört hafta boyunca “oldukça sıkıldıklarını” belirten katılımcıların 2009 yılından önce ölmüş olma oranlarının, sıkılmadıklarını belirten katılımcılara göre % 37 daha fazla olduğu gözlemlendi.

Ancak araştırma yazarları, can sıkıntısı ile yüksek ölüm oranlarının sağlık sorunu veya depresyon gibi
diğer sebeplerden ötürü birbiriyle bağlantılı olabileceğini de vurguladı.

Tedirgin edici veya bıktırıcı olabilir

Birçok insan sıkıldıkları zaman huzursuz hisseder ve başka şeylere yönelme arzusuna kapılır. Ancak San Marcos’taki Texas Devlet Üniversitesi’nden gelişimsel eğitimci Taylor Acee’ye göre can sıkıntısı bazı insanlarda bezdirici veya uyku getirici bir etki de yaratabilir, tıpkı sıkıcı bir konferansta olduğu gibi.

Acee, can sıkıntısı çeken insanların bu iki durum arasında gidip gelebileceğini de ekledi.

İşler zorlaştıkça insanlar sıkılmaya başlar.

Birçok insan karşılarına zihinsel olarak yeterince zorlanmayan zeki çocukların bir süre sonra sıkılıp yaramazlık yapmaya başladığını bilir. Ancak araştırmalara göre okulda zor problemleri çözmek zorunda kalan çocuklar da aynı şekilde sıkılabiliyor.

2012 yılında Acee tarafından yürütülen bir araştırmada 150’den fazla öğrenciye kolay ve zor yapbozlar verilmiş; bu sırada da öğrencilerin can sıkıntısı seviyeleri incelenmişti. Araştırma sonuçlarında kolay yapbozların kişiye odaklı can sıkıntısına, zor yapbozların ise göreve odaklı can sıkıntısına sebep olduğu gözlemlendi.

Can sıkıntısı her yaşta görülebilen en itici duygulardan biri

Depresyon tedavisini etkileyebilir

2013 yılında yayınlanan bir makalede Danckert ve birkaç meslektaşı, can sıkıntısının travmatik beyin yaralanması geçirmiş kişilerde depresyon tedavisini aksatabileceğini yazdı.

Araştırmacılara göre keyif verici aktivitelere yönlendirmeyi hedefleyen davranış-etkinleştirme terapisi, can sıkıntısına yatkın hastalara fayda sağlamayabilir.

Çünkü bu hastalar zaten bu aktivitelerle ilgilenmeleri için motive edilmişlerdir. Motivasyon eksikliğinin üzerine gitmek yerine, aktivitelerden zevk almayı öğretmeyi hedefleyen tedavi yöntemlerinin uygulanması, can sıkıntısına yatkın depresyon hastaları için daha uygun olabilir.

Teknoloji can sıkıntısında ne kadar etkili?

İnsanlar günümüzün ileri teknoloji dünyasının faydalarını ve tehlikelerini tartışa dursunlar, internetin can sıkıntısını ne denli tetiklediğini bilimsel açıdan belirlemek neredeyse olanaksız.

1950’li yıllarda insanların iPhone’ları olmadığı için daha çok sıkılıp sıkılmadıklarını bilmenin bir yolu olmadığını belirten Danckert, o zamanla bu zaman arasında pek fark olmadığını düşünüyori.

Danckert’a göre insanların mevcut teknolojiyle yaptıkları genellikle pek tatmin edici olmasa da, en azından dikkatlerini odaklayacakları bir şey olduğu için can sıkıntısını azaltıyor olabilir.

Çözüm de sıkıcı olabilir!

Bu konu henüz araştırmayla desteklenmemiş olsa da hem Danckert hem de Acee, sıkıcı işler üzerine düşünmenin bu işlerin daha az sıkıcı gelmesini sağlayabileceğini düşünüyor. Örneğin bir fabrika işçisinin saatlerce aynı parçayı konveyöre yüklemesi çok sıkıcı gelse de, işçi bu parçanın kime faydası olacağını veya en başta bu işe girme sebebini düşünmesi, can sıkıntısının azalmasına yardımcı olabilir.

Araştırmacılar, meditasyonun veya farkındalık eğitiminin, dışarıdan sıkıcı görünen bir işin derinlerdeki anlamını bulmada insanlara yardımcı olabileceğini belirtiyor.

Can sıkıntısının faydası var mı?

Bazı uzmanlar ise can sıkıntısının faydalı olabileceğini düşünüyor.

İngiltere’nin Lancashire Üniversitesi’nden Sandi Mann can sıkıntısının yaşam üzerindeki baskısını araştıran bir psikolog. hayatımız üzerindeki etkilerini anlamaya çalışan az sayıdaki psikologlardan biri.

Çoğu uzmanın ortak görüşü olan ruh sağlığını bozan can sıkıntısının, insanlara yeni hayaller doğuracağına inanan Sandi Mann, yaratıcılık yeteneğinin, merak duygusunun güçleneceğini iddia ediyor. Bu nedenden can sıkıntısından endişe etmek yerine, bizzat can sıkıntısının olmasına izin verilmesi gerektiğini söylüyor.

Hatta Sandi Mann, kendi çocuklarının canlarının sıkılmasına izin verdiğini, böylece yeni fikirler ve uygulamalar ürettiklerini gördüklerini ekliyor.

Kanada’daki York Üniversitesi’nden John Eastwood can sıkıntısından bir an önce kurtulmak için çok fazla çaba göstermemek gerektiğini söyleyenlerden. Atalarımızın dediği gibi “Sıkı can iyidir” diyenlerden.

John Eastwood, bu denli itici bir duygudan kurtulmak için acil çareler aranılacağına, bize ne atlatmaya çalıştığını anlamamız gerektiğini söylüyor. Teknoloji can sıkıntısını almaya yarayan yalancı bir dost olduğunu ve can sıkıntısını en kolay gideren çare olarak tablet ve akıllı telefonlar gibi araçlara başvurulduğu gözlemleniyor.

John Eastwood’da bu konuya dikkat çeken ilk araştırmaları yapan bilim insanıdır diyebiliriz. Can sıkıntısından devamlı muzdarip kişilerden oluşan topluluğu 2 gruba ayırarak sosyal deney yapmıştı.

Birinci gruptaki kişiler, hayatı ivedilikle yaşayıp, devamlı yeni deneyim peşinde olanlar yer alıyordu. Sıradan bir yaşama düştüklerinde canları sıkılmaya başlıyordu.

İkinci gruptakiler ise tam tersi, sıradan ve rutin bir hayat süren insanlardı. Dış dünyanın ürkütücü olduğunu savunarak, eğer kendi rahatlığını bozan bir durumla karşılaştıklarında canları sıkıldığı gözlemlendi.

Texas A&M Üniversitesi’nden Heather Lench ise korkunun tehlikelere karşı önlem, üzüntünün yaşanacak hataları önlemede etkisi olduğu gibi can sıkıntısının da yaşamda yararlı bir şeylere yol açacağına inanıyor. O, can sıkıntısının insanda merak duygusunu ortaya çıkardığını düşünüyor.

Can sıkıntısı kötü alışkanlıkların nedenleri içinde sayılabilir mi ?

Hayatları devamlı can sıkıntısı olan insanlarda kendilerine zarar verme yatkınlığı başladığı gözlemlendi. En iyi örnek ise Güney Afrika’da yaşayan gençlerin arasında yapılan araştırmada, alkol, sigara ve uyuşturucu madde kullanımında en büyük etken can sıkıntı olarak gözlemlendi.

Birde en çok bilinen sıkıntıdan yemek yemek. Gerçi abur cubur atıştırmalıklarla alınan hazır ve katkılı gıdaların ciddi zararlar verdiği apaçık ortada. Depresyona giren kişilerin bu halden kurtulmak için, sigarayı bırakan kişilerde de görülen aşırı yeme tıpkı can sıkıntısı durumlarında da görülmekte.

İlgili link: Besinlerin en tehlikelisi: Şeker | Şekerin verdiği inanılmaz zararlar nelerdir?

Ayrıca Bakınız

• Neden yorgunuz? Sürekli yorgun ve uykusuz kalmanın bilimsel nedenleri
• Esnemenin vücudumuza ne etkisi var? Esnemek yararlı mı? Zararlı mı?
• Tehlike anında neler yapmalıyız? Panik durumunda beyin neden donuyor?
• İnsanlar giderek yalnızlaşıyor mu? Yalnızlığın olumlu ve olumsuz yönleri