Kişisel alan nedir? İnsanlar arası fiziksel mesafe ne kadar olmalı?

Tanımadığınız bir insanla çok yakın bir mesafede bulunmak hiç şüphesiz herkesi rahatsız eden bir durumdur. Psikolojide insanların kendilerini rahat hissetmesi için birbirleri arasında mesafelere kişisel alan olarak tanımlanıyor. Bu yazımızda Kişisel alan nedir? Mahrem yada özel alan nedir? Sosyal alan nedir? Genel alan nedir? Ortak alanlarda insanlar arası mesafe ne kadar olmalı? sorularının cevabını bulabileceksiniz.

Kişisel alan nedir? İnsanlar arası fiziksel mesafe ne kadar olmalı?

Yolda yürürken diğer insanlara ne kadar alan bırakmalıyız?

Peki yakın mesafede olan kişi tanıdığımız biri ise neler hissederiz?

Mesafenin artması ya da azalmasına verdiğimiz tepkiler bize ne gibi avantajlar sağlar?

Tüm bu sorular psikolojide “kişisel alan” adı verilen bir fenomeni işaret etmektedir.

Kişisel alan; kişiler arası ilişkilerin coğrafi boyutu yani yüz yüze etkileşim içindeki insanların birbirlerinden uzaklıkları ve birbirlerine göre konumları olarak tanımlanmaktadır. Hepimiz de hatta hayvanlar da bile belirgin bir şekilde karşımıza çıkan kişisel alan, yaşamsal süreç içerisinde önemli işlevlere sahiptir.

Kişisel alanın dokunma, koklama, görme ve işitme gibi duyusal süreçlere bağlı olması nedeniyle iletişim işlevi görmektedir. Ayrıca çevreden gelebilecek saldırgan davranışlara karşı kendimizi korumamızı sağlamaktadır.

Kişisel alan yaşadığımız her an bizi çevreleyen bir sınır olup, hangi ortama gidersek gidelim kişisel alanımız varlığını korumaktadır. Ancak bazı durumlarda kişisel alanımıza ihlaller söz konusu olabilmektedir. Örneğin sevgilinizin ya da annenizin sizin yanınıza gelerek sizi kucaklaması kişisel alanın ihlalidir.

Ancak buradaki ihlal bizim izin vermemiz yoluyla oluşmaktadır. Bazı durumlarda ise izinsiz ihlaller söz konusudur.

Bu ihlaller herhangi bir el şakasından taciz olaylarına kadar çeşitlilik göstermektedir.

İnsanların sokakta yürüme şekli, görünüşe göre sonu olmayan bir hayal kırıklığıdır. Çok yavaş yürüyen kişiler, birisinin topuğuna basmak, omuz atmak gibi aksiyonları yapıp da herhangi özür bile dilemeyen, kişisel alan nedir bilmeyen yada görgü kurallarından habersiz birileri her zaman görülebilir.

Ancak tüm şikayetlerimize rağmen çoğumuz dışarı çıktığımızda, genelde başkalarının önüne geçmemeye çalışırız. Genellikle, yabancı insanların kaldırımda birbirlerine çarpması epey nadir görülen bir olaydır.

En kötü ihtimalle, genelde mahçup bir yer değiştirme şeklinde kendini göstermektedir.

İnsan psikolojisinde kişiler arası mesafe alanları

Kişisel alan için en az 75 santim lazım

Kişisel alan, insan psikolojisi için çok önemli olduğundan, bununla ilgili bilimsel araştırmalar çokça tekrarlanmıştır.

Yapılan bir araştırmaya göre, Hollanda’da bulunan bir tren istasyonundaki yayaların hareketlerini inceleyen fizikçiler, bizi diğer yolculara çarpmaktan neyin alıkoyduğunu çözmeye çalışmışlar.

Hollanda’daki Eindhoven istasyonunda altı aylık bir süre boyunca 5 milyondan fazla yayanın hareketlerini çözümlemişler.

İnsanı 75 santimlik yarıçaplı bir daire çizip bu alanın merkezine koyulduğunda, kişisel alan sınırları olduğu belirlendi. Bu sonucu çıkartan araştırma için Nintendo Wii oyun konsolunda da bulunan kafa algılama sensörleri kullanılmış.

Tren istasyonunda, gidiş ve geliş olarak biraz dar 2 yönlü bir koridor olarak harika bir test noktası belirlenmiş. Bu alandan geçen kişiler birbirlerine en az 75 santim uzaklık ile zamanın büyük bölümünde mesafe bırakmışlar.

Dikkat edilen nokta ise birbirlerine yaklaşan insanların mesafeyi korumak için yönlerini bile değiştirdikleri oluyormuş.

Araştırma takımı, bu 5 milyon yaya içinden 9 bin çift talihsiz yayanın (sadece yüzde 0.18’i) birbirleriyle çarpışmaya doğru gittiğini belirlemiş. Fakat çoğu, kazadan kaçınmış.

Eindhoven Teknoloji Üniversitesi yaya dinamiği hakkında araştırmacılardan biri olan Alessandro Corbetta, bu araştırmada 40 çift haricinde, geriye kalan çiftlerin, yürüme yolunu değiştirerek en az 140 santimlik mesafelerle çarpışmaları engellediklerini gözlemlemiştir.

Eindhoven tren istasyonundaki test koridorunda ise sadece 10 bin kişide 16 kişi çarpışmıştır.

Elde edilen bulgular yazarların, yayaların hareket halindeyken, karşılıklı rahatlık uzaklıklarını korumak ve çarpışmalardan kaçınmaya çalışmak amacıyla, yürüyüş güzergâhlarını devamlı şekilde ayarladıkları sonucuna ulaştırmıştır.

Yazarlara göre eğer şehircilik planları yapılacaksa bu tip araştırmaların dikkate alınması gerektiğini, böylece kamu tesislerinin daha iyi hale getirilebileceğini, hem de akışkanlar mekaniği konusunda da bilgi sahibi olunacağını söylemektedir.

Kişisel alan üzerinde çalışan bir başka araştırmacı

Edward Hall kişiler arası mesafeleri dört sınıfa ayırmıştır. Hall’a göre 0-45cm’ye kadar olan mesafe yakın ilişki mesafesidir. Bu mesafeye mahrem alan denmekte. Bu mesafede şiddetli duygular, diğerinin kokusunu ve ısısını hissetmek ve fısıltıların duyulması mümkündür.

45 cm ile 125 cm arası ise kişisel mesafe olarak tanımlanır. Bu mesafe iyi arkadaşlık ilişkilerinin dahil
olduğu mesafedir.

125 cm ile 370 cm arasının insan psikolojisinde sosyal mesafe denmektedir. Bu durumda ise daha çok birbirine yabancı olan insanların iletişimi söz konusudur. Okulunuzun kafeteryasında kasada sizden para alan kişi ile olan iletişiminiz sosyal mesafeye dahildir.

Son olarak ise kamusal mesafe 370 santimin ötesini belirtmektedir. Bu mesafeye bir seminer ya
da miting alanında konuşan kişi ile olan mesafeniz örnek verilebilir.

Kişisel alan birçok faktör tarafından etkilenip değişebilen, yaşamsal değeri olan ve çoğu zaman bilinçsiz bir şekilde bize eşlik eden ve bir an olsun yalnız bırakmayan en yakın arkadaşımız gibidir.

Kişisel alanın koruma işlevinin yanında mesaj verme işlevinin olduğu unutulmamalıdır.

İnsanlarla fiziksel mesafemiz kaç cm. olmalı?

• Mahrem alan: Çekirdek aile üyeleri, anne ve baba, kardeşler, karı-koca yada sevgili gibi çok yakınların girebileceği alana mahrem alan deriz. Yazdığımız yakınlık dışında bu alan giren kişiler için insan psikolojisi saldırganlık yada rahatsızlık tepkileri verir.Mahrem alan yada özel alan 45 santim ve aşağısı olarak kabul edilir.
• Kişisel alan: Aile üyeleri ve arkadaşlar için belirlenen alandır. Kişilere fiziksel olarak 120 santim ve aşağısındaki mesafelere girildiğinde kişisel alanına girmişsiniz diyebiliriz. Artık mahrem alanına 45 santim kalmıştır. 45 santim ile 120 santim (1,2 metre) arasındaki 75 santimlik alana kişisel alan diyoruz.
• Sosyal alan: Aşina olunan ve tanıdık insanlarla rahat bir ilişki kurmak için gerekli alanı temsil eder. Kişilere fiziksel olarak 3,6 metre toplam uzaklıktan kişisel alan uzaklığını çıkarttığımızda yani 3,6 metre – 1,2 metre = 2,4 metre sosyal alan demektir.
• Genel alan: Toplu alanları kapsayan genel alanda, insanlar birbirleri ile diyaloglarının mesafesi olarak kabul görmektedir. Kişilere fiziksel olarak 3,6 metre mesafeden uzak olan alana genel alan diyoruz.

Ayrıca bakınız

• Biri beni izliyor hissi neden oluşur? Psikolojik bir sorun mu?

Kaynaklar

• Corbetta, A., Meeusen, J.A., Lee, C., Benzi, R. & Toschi,F., (2018), “Physics-based Modeling and Data Representation of Pairwise Interactions Among Pedestrians”,Physical Review E, Vol. 98, No. 6.
• Göregenli, M., (2013), Çevre Psikolojisi; İnsan ve Mekan İlişkileri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.