Fildişi ve gergedan boynuzu ne işe yarar?

Soyu tükenen hayvanlar listesinde bulunan filler ve gergedanlar yasa dışı avlanarak öldürülüyor ve nesilleri gittikçe tükenme yolunda. Neden fil dişi ve gergedan boynuzu için hayvanlar katlediliyor? Fillerin dişleri ne işe yarar? Fillerin dişi yeniden çıkar mı? Gergedan boynuzu yeniden çıkar mı? Eğer fil dişi ve gergedan boynuzu almayı yada almayı düşünen birileri varsa yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.

Fildişi ve gergedan boynuzu neden önemli?

Filleri ve gergedanları eşsiz kılan dişleri (tusk) ve boynuzlarıdır. Yasadışı avcıların göz diktiği bu kemiksi yapılar ne yazık ki hayvanların hunharca öldürülmesine neden oluyor. Şimdi yetkililer yok olma tehlikesi altındaki bu hayvanları korumak için yeni yöntemler deniyor.

Sahte Afrodizyak ürünleri satan sömürü sektörü, Fil dişi ve gergedan boynuzunu ana madde olarak gösteriyorlar. Dünya çapında bu yalan karşılık bulmuyor değil.

Özellikle Asya’da fildişleri oyulabilecek bir süs ve sanat objesi, bir nevi statü sembolü ve ticari yatırım olarak görülüyor.

Gergedan boynuzlarının ise iyileştirme gücü (batıl inanç) olduğuna inanılıyor.

Peki sökülen dişlerin ve boynuzların yerine yenileri çıkıyor mu?

Fillerin dişleri çıkmıyor ama gergedanların boynuzları yenileniyor.

Fillerin dişleri ne işe yarar?

Dişler, pulpa (diş özü) kovuğu, dentin, sementum (kökü saran kemiksi doku) ve diş minesinden (enamel) oluşur. En sert hayvan dokusu olan mine, diş ya da savunma dişlerinin en çok aşınmaya maruz kalan uç ya da taç bölgesi gibi yüzeylerini kaplar.(1)

Filler dişlerini, hortumlarını korumak, toprağı kazarak su aramak, nesneleri kaldırmak, ağaçların kabuğunu yüzmek, yiyecekleri bir araya getirmek ve kendilerini savunmak için kullanır. Bir kere söküldü mü, dişler kendini yenilemez,
yani yerine yenisi çıkmaz. Fildişi avcılığı çoğunlukla hayvanın ölümü ile sonuçlanır, çünkü dişler fillerin kafatasına gömülüdür ve merkezinden sinir geçer.

Fildişi avcılığının zararları nasıl önlenir?

Bilim gazetecisi Rachel Nuwer’e göre, fildişi avcılarının sağlıklı hayvanlara zarar vermemeleri için epey yaşlanmış, hastalıklı ya da eceliyle ölmüş fillerin dişlerinin sökülmesi bir çözüm olabilir.

Fakat, 2016’da Current Biology’de yayınlanmış olan bir makaleye göre, sürüdeki yaşlı ya da en zayıf fili öldürmek, nüfuslarını tehlikeye atar, çünkü filler çok yavaş ürer ve büyürler.

Dolayısıyla piyasaların fildişi taleplerini karşılamaz. Birçok insan fillerin yeniden diş çıkarmadığını bilmez. Mesela, bir
doğa koruma örgütü olan International Fund for Animal Welfare (IFAW), 2007 yılında Çin’in 6 farklı şehrinde 1200 kişiyi kapsayan bir anket yaptı. Ankete katılan insanların %70’i, bir çocuğun süt dişlerini dökmesi gibi, fillerin de dişlerini döktüğünü ve zarar görmediklerini sanıyordu.

IFAW Asya direktörü Grace Ge Gabriel, “tusk” kelimesinin Çincede herhangi bir diş gibi algılandığını ve bunun da kafa karıştırdığını söylüyor. Eğer gerçekten böyleyse, eğitimle bu karışıklığın giderilebilmesi mümkün olabilir, çünkü dişlerin sökülmesinin filleri öldürdüğünü öğrenen katılımcılar, bir daha işlenmiş hiçbir fildişi satın almayacaklarını belirtmiş.

Yanlış inanışları düzeltmek için kampanya

Anketin akabinde 2008 yılında IFAW Çin’de bir poster kampanyası başlattı. Nuwer, bu kampanyanın Çin’de her gün 23 milyon insana ulaştığını belirtiyor.

Bu posterde yavru fil annesine dişlerinin çıktığını söylüyor ve mutlu olup olmadığını soruyor. Annesi yanıtlamayınca soruyu tekrar ediyor, fakat yine sessizlik.

Posterde, bir annenin diş çıkaran yavrusu adına mutlu olacağı yazıyor, fakat bu mutluluğun fil aileleri için geçerli olup olmadığı soruluyor. Ana fikir: İnsanların gereksiz fildişi merakı yüzünden yüzlerce, binlerce fil öldürülüyor!

Gergedanlarda ise durum farklı

Gergedanların boynuzları, saç ve tırnakların uzamasını sağlayan keratin maddesinden oluştuğu için, yeniden çıkabiliyor. Buna rağmen kaçakçılar gergedanları boynuzları için öldürüyor. Oysa yalnızca boynuzu kesmiş olsalar hayvan yaşamaya devam edecek ve yeni bir boynuz çıkaracak.

Nuwer, bu vahşetin ileri boyutuna da dikkat çekiyor: Hamile gergedanların karnını yarıp, fetüslerinin minicik boynuzlarını dahi söküyorlar.

Gergedan boynuzu, batıl inanç ve hediyelik malzeme uğruna satılıyor.

Hangi önlemler alınmalı?

Gergedanları kaçakçılardan korumak için doğal yaşam yetkilileri profesyonel yöntemlerle (sakinleştirici kullanarak) hayvanların boynuzlarını kesiyor ve onları öldürülmekten kurtarıyorlar. Fakat bu da kaçakçıları pek durdurmuyor, bu sefer de hazır kesilmiş olan boynuzun dibinde kalan parçanın peşine düşüyorlar.

Tabii bu işlemin gergedanın günlük yaşamını olumsuz yönde etkiliyor olması da bir başka sorun. Boynuzları olmadan bölgelerini koruyamıyor, yavrularını yönlendiremiyor ve su bulmak için toprağı kazamıyorlar.

Yine de gergedanların yaşayabilmesi için bu caydırıcı bir önlem. Fransa’da Thoiry Hayvanat Bahçesi’nde boynuzu için yasa dışı olarak öldürülen bir gergedanın ardından yetkililer bir önlem olarak sürüdeki hayvanların boynuzlarını profesyonel yöntemlerle kesme kararı aldı.

Ayrıca bakınız

• Dünyanın en az uyuyan memeli hayvanı Filler olduğu tespit edildi
• 200 yıl sonra nesli tükenmeyen tek iri hayvan inek olacak!

Kaynaklar ve Dış bağlantılar

• https://cites.unia.es/cites/file.php/1/files/Ivory-TR.pdf
• https://www.livescience.com/65117-do-elephant-tusks-or-rhino-horns-regrow.html