Beyindeki atık ve zehirler nasıl temizleniyor?

Beyin kendisini nasıl temizliyor? Toksinlerin beyinden atılmasını sağlayan temel süreçlerden biri artık biliniyor. Bu bulgu Alzheimer gibi yaşlılığa bağlı hastalıkların beyinde ne tür aksaklıklara yol açtığını da anlamamıza yardımcı olabilir.

Beyindeki atık ve zehirler nasıl temizleniyor?

Kore Gelişmiş Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nden Gou Young Koh, beyin omuriliği sıvısının beynin neresinden girip çıktığının uzun süredir gizini koruyan bir konu olduğuna dikkat çekiyor.

2014 yılında, beynin dış zarında yer alan ve beyinde birikebilen protein fazlasını dışarıya boşaltan meningeal lenf damarları adı verilen bir damar ağı bulundu. Ne var ki, beynin karmaşık yapısı yüzünden bu boşaltım sürecinin ağırlıklı olarak nerede meydana geldiği konusu açıklığa kavuşturulamadı.

Gou Young Koh ve arkadaşları omurilik sıvısı nasıl bir yol izlediğini açıklığa kavuşturmak amacıyla farelerin beyin sıvıları içine boya ve izleyici kuantum noktaları enjekte edip, beyin taramalarından yararlanarak sıvının beyinden dışarıya akış yolunu izlediler.

Sonuçta, temel meningeal lenf damarlarının kafatasının alt kesiminde beyin omurilik sıvısının giriş çıkışına olanak tanıdığı, ancak bu sürecin kafatasının üst kesimi için geçerli olmadığı görüldü.

Beyin yapısı

Beyin sıvısı hakkında ne biliyoruz?

Araştırmacılar yaşları daha geçkin farelerin beyin omurilik sıvı boşaltım süreçlerinde belirgin bir düşüş meydana geldiğine tanık oldular. İki yaş ve üzerindeki farelerin lenf damarlarında sıvı boşaltım düzeylerinin 3 aylık farelerin yaklaşık yarısına eşit olduğu görüldü.

İsviçre Bern Üniversitesi’nden Steve Proulx, “Bunun en temel anatomik sorulardan biri olması ve beynin çevresindeki sıvının boşaltılması gibi önemli bir konuda hiçbir bilgiye sahip olmamamız son derece şaşırtıcı bir durum. Ancak elde edilen bu bulgular da tartışmaya son noktayı koymuyor. Bizim elde ettiğimiz bulgular geniz ve dahası göz bölgesindeki boşaltım yolaklarının da bir o kadar önemli, hatta daha da önemli olduklarını ortaya koyuyor,” diyor.

Beyin omurilik sıvısının boşaltılmasının beyin sağlığı açısından önemli olduğuna inanılıyor. Alzheimer hastalığı gibi durumlarda beyin amiloyit türü proteinlerin birikmesi sonucunda zarar görebiliyor.

Steve Proulx, omuriliğin de aralarında yer aldığı, beynin çok çeşitli sıvı boşaltım yolları olabileceğini belirterek, “Bu akışın nerede meydana geldiğinin bilinmesi merkezi sinir sisteminde oluşabilecek bağışıklık tepkilerinin ve amiloyit türü toksik proteinlerin nasıl dışarıya atılacağının anlaşılması açısından çok önemli,” diyor.

Daha önce yapılan kimi araştırmalar toksik sıvıların beyinden en çok uyku sırasında atıldığını ortaya koyarken, kimi araştırmalar bu bulguların kesinlikten uzak olduklarını gösteriyor.

Ayrıca bakınız

• Mikroglia nedir? Mikrogliaların beyindeki işlevleri nelerdir?
• Beyin kendi kendini yenileyebilir mi?