Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları

Aigai Antik Kenti | Ayas (Aigaiai – Yumurtalık)

Aigai, Türkiye’deki Antik Kentler listesinde, Aiolis Antik Kentleri grubunda, Manisa ili, merkez ilçeye bağlı Köseler Köyü’nün 2 km güneyindeki Gün Dağının üzerinde, kısmen ayaktaki harabelerden ibaret bir antik kenttir.

Milattan Önce 1100 yıllarından sonra Yunanistan’dan gelip kuzeybatı Anadolu kıyılarına yerleşen Aioller tarafından kurulan, Heredot’un bahsettiği onbir Ailois kentinden biridir 12 kent arasında sayılmaktadır.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları | Agora ve çevresi

Aigai Antik Kenti Tarihçesi ve Kalıntıları Nelerdir?

Antik Kentin adı Herodotos’ta Aigaiai, Plinius’da Aegaeae, kentin bastığı sikkelerde ise Aigai ve Aigaion olarak geçmektedir. Kentin adını anan diğer antik yazarlardan Strabon (XIII. 3,5), Pseudo Skylax (98) ve Plinius (Naturalis Historia, V.121), bu yerleşimin deniz kıyısında değil, iç kısımda ve dağlık bölgede olduğunu vurgulamaktadır.

Günümüzde İzmir Körfezi ile Çandarlı Körfezi arasında yer alan ve antik dönemde Aiolis olarak adlandırılan bölgeye yerleşen ve kentler kuran Aioller, İzmir Körfezi’nin güneyine yerleşen İonlar’ın aksine iç kısımlarda da (Aigai ve Temnos gibi) kentler kurarak ticaretten çok tarım ve hayvancılığa önem vermişlerdir.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları

Aigai ile ilgili ilk bilgileri tarihçi Herodotos’tan almaktayız. Herodotos (MÖ 5. yüzyıl) Aigai Kenti’ni Aiollerin kurduğu 12 kent arasında sayar. Gerçekten de, özellikle akropolisi çeviren teras duvarlarında kullanılan teknik kentin daha MÖ 6. yüzyıldan itibaren güçlü surlarla çevrili olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, kentin gerçek kuruluş tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ancak önümüzdeki yıllardaki kazılarda karşılaşılacak en erken tabakaların ve buluntuların Aigai’nin kuruluş tarihi hakkındaki bilgileri genişletmesi beklenmelidir.

Çevreye hakim bir konumdaki kayalık bir tepe üzerinde bulunan kentin tarihi, M.Ö. 8.yüzyıla kadar inmektedir. M.S. 17 yılındaki depremde büyük ölçüde hasar gördüğü ve onarım geçirdiği, Hellenistik dönemde ise önemli bir ticari merkez olduğu anlaşılan kentte kazı çalışması yapılmamıştır. Kentin surları arazinin durumuna göre inşa edilmiştir. Surlar içinde üç katlı agora ve bu yapıyı taşıyan duvarlar, meclis binası, teras duvarlı stadyum, tiyatro ve Demeter Tapınağı gibi kalıntılar bulunmaktadır.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları

Antik Kentin Kalıntıları içinde, Agora Caddesi’nde yer alan Bouleuterion hemen hemen tümüyle açığa çıkarılmıştır. İÖ. II. yy.’a ait yapı 12 basamaklı ve 150 kişi kapasitelidir.

Kent yaşamı boyunca yağmur suyuna ihtiyaç duymuş, tüm cadde ve sokaklar taş döşenmiş, taş döşemelerin alt kesimleri yağmur sularını irili ufaklı yüzlerce sarnıca yönlendiren kanalizasyon sistemi ile donatılmıştır. Kentin batıya ve güneye bakan yamaçlarında yüksek teras duvarlar ile düz alanlar oluşturulmuş ve buralarda Tiyatro, Gymnasium, Stadium ve Hamamlar gibi kamu yapıları inşa edilmişti.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları | Aigai tanıtım tabelası

Kentin doğu eteğinde yer alan Agora binası 80m. uzunluğunda 11m. yüksekliğinde günümüze ulaşabilmiştir. Dükkanların açıldığı taş döşeli bir yolla sınırlandırılmıştır. Üç katlı olduğu sanılmaktadır. İon başlıklı andezit sütunları mermer çatıyı taşıyordu. Caddenin hemen önünde açığa çıkarılan 8.5 m. çapındaki yuvarlak yapı “macellum” denilen et ve balık pazarıdır. Yapı 4 basamaklıdır ve yapıda görülen iki delik su giriş ve çıkışıdır.

Kazılarda, tepenin kuzey eteklerinden itibaren yukarıya çıkan antik taş döşemeli yolun büyük bölümü açıldı. Akropolis’in giriş noktaları olan “Demirkapı” ve “Tiberius Kapısı” açığa çıkarıldı.

Aigai’de, Tiyatro, Gymnasion, stadion, hamamlar, Surlar, Bizans Şapeli görülebilen diğer yapılardır.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları | Aigai tanıtım tabelası

Aigai Antik Kenti Tiyatro Kalıntıları

Gymnaseion düzlüğünün devamında yer alır. Bulunduğu yerin dar olması sebebiyle tam bir yarım daire şeklinde bile değildir. Bu yüzden Bergama tiyatrosu ile benzerlik gösterir. Helenistik dönemde yapılan tiyatro, muhtemelen büyük deprem sonrası Roma Döneminde tekrar elden geçerek inşa edilmiştir. Roma Döneminde biraz da propaganda amaçlı, heykeller, kahramanlık yazıtları ile süslenmişti.

Oturma yerleri tamamen toprak altındadır.Sahne bölümü ise taş yığını halindedir.Tiyatronun sol tarafındaki duvarlar ve oradaki giriş bölümleri hayli sağlam durumda durmaktadır. Bu kamu yapısı detaylı bir kazı ve restorasyon ile ayağa kaldırılabilirse, kentin agoradan sonra önemli bir yapısının daha, tüm görkemiyle ortaya çıkacağını düşünmekteyiz.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları | Macellum

Aigai Antik Kenti Yeni (Tiberius) Kapısı  Kalıntıları

Yeni Kapı 2006 yılında kazılmıştır. Demir Kapı’nın 100 m. batısında yer almaktadır. Arkaik Surların yukarıda bulunan kısmında yer alır. Demir Kapı ile arasında bir burç bulunmaktadır.

Ana kayanın üzerine yapılan Arkaik Dönemin surlarının bindirme yaptığı bir noktada, kazı bekçisinin de bildirmesi ile Yeni Kapı ortaya çıkarılmıştır. Arkaik surlar MÖ.700’lü yıllara tarihlendirilmektedir ve Smyrna kentinin duvarları ile benzerlik göstermektedir. Kapının iç kısmı kazılırken Dor düzeninde yazılı iki arşitrav parçası ele geçmiştir.

Yeni Kapı’nın kısa bir tarihçesini oluşturursak; MÖ.7. yüzyılın sonlarında bindirme tekniğinde yapılmıştır. MS.17 yılında olan depremden sonra, MS.35-36 yıllarında geniş kapsamlı tamirat görmüş ve kapı anıtı yapılmıştır. Kapının yanındaki ikinci bir yapı ise yakınında ele geçen bir yazıttan dolayı Sebastion olarak tanımlanmaktadır. Roma Döneminde MS.3. yüzyılda kapının yanında bir su kanalı açılması için Sebastion’un yıkılması gerçekleştirilmiştir. 262 yılındaki deprem yüzünden bu kanalın açılmasına sebep olduğu düşünülmektedir. Yapılan kazılar sonucunda kapının kuzey kıyısında bulunan surun hasar görmesinden ötürü 5.yüzyılda burada küçük bir kilise yapılmıştır.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları

Aigai Antik Kenti Demeter-Kore Tapınağı Kalıntıları

Tiyatronun batısında aynı teras üzerinde Demeter-Kore tapınağı mevcuttur. Tapınak Dor düzeninde inşa edilmiştir. MÖ.200’lü yıllara ait olan yazıtlardan anlaşıldığına göre, tapınak tanrıça Demeter ve kızı Kore’ye adanmıştır. Yine aynı yazıtlarda yapım tarihi olarak tapınak MÖ.300 yıllarda inşa edilmiştir.

Tapınak yörede bulunan kendi doğal kayadan çıkarılan trakit taşından inşa edilmiştir. Dor düzeninin seçilmesinin sebebi olarak taşın ince işçiliğe gelmemesi gösterilmektedir. Kentte Apollon tapınağının haricinde aynı malzemeden yapılmış olan bir Dor düzeninde yapılar mevcuttur.

Tapınak iki basamaklı temel üzerine oturtulmuş olup, 9,70xx6,70 m. ölçülerindedir. Tapınağın ele geçen yazıtı 13 satırdan oluşmuş olup, silik de olsa kim adına ve hangi tarihte yapıldığı okunmaktadır.

Aigai Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? Fotoğrafları

Aigai Antik Kenti Kazı Çalışmaları

Prof. Ersin Doğer kazı başkanlığında 2004 yılında başlatılan, 5 yıllık kazı programı ile çalışmalar yapılmıştır. Kalıntılarından, Aigai’nin tarihinin Bergama Krallığı dönemine kadar indiği ve Roma döneminde önemli bir ticaret merkezi olduğu anlaşılmaktadır. Bu ören yeri İzmir-Çanakkale karayoluna yaklaşık 15 km. mesafede olup, Bergama-Şakran-Köseler Köyü üzerinden ulaşılabilir.

Aigai Antik Kenti Nerede | Nasıl Gidilir?

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Prof. Dr.Bilge Umar- Aiolis- İnkılâp Kitabevi (2002)
• Manisa Belediyesi
• Manisa il Kültür Turizm Müdürlüğü