A Vitamini Nedir? Faydaları Nelerdir? A Vitamini Kaynakları ve Eksikliği

Görme fonksiyonu deyince A vitamini akla geliyor. Fakat A vitamini hakkında bilmeniz gereken daha o kadar şey var ki? A vitamini nedir? A vitamini eksikliği nasıl anlaşılır? A vitamini nelerde bulunur? A vitamini günlük ne kadar almalıyız? A vitamininin zararları var mı? A vitamini fazla alırsak ne olur? sorularının cevabı yazımızda.

A Vitamini Nedir? Faydaları Nelerdir?

A Vitamini suda eriyen vitaminler grubundadır. Üreme sisteminde, embriyo gelişiminde, vücudun kan miktarının artmasında, bağışıklık sisteminin güçlü kalmasını ve doku hücrelerin korunması gibi kilit rolleri vardır.

Isıya dayanıklı olan A Vitamini, vücuda işlem görmeden önce dışarıdan aldığımız ham halidir. A vitaminin ön maddesi olarak hayvansal gıdalarda retinol ve bitkisel gıdalarda ise karotendir.

1913 yılında Alfabenin ilk harfi olduğundan ilk bulunan A Vitamini, ilk yağda eriyen bir vitamindir. Kimyasal yapı olarak Açık sarı kristal bileşik olan A vitamini, gözün retina fonksiyonlarını etkilediğinden  Retinol olarak da bilinir.

Bu vitamin görme için önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca kemik büyüme, üreme, hücre bölünmesi ve hücre farklılaşması fonksiyonlarında önemlidir. A vitamini için besinlerden gelen 2 tip kaynak vardır. A Vitamini olmadan önce ham haline Pro Vitamin denmektedir. A vitaminin dönüşmeden önceki hali olan Pro vitaminleri asıl 2 kaynağı retinol ve beta-karotendir.

Retinol alımı herhangi bir dönüşüm istemediğinden neredeyse hazır olarak görüldüğünden “gerçek A vitamini” denir. Retinol, hayvansal kaynaklıdır en basit balık, yumurta ve tereyağından bile rahatça alınabilir.

Beta-karoten ise, A vitamini kullanımı için dönüştürmesi gereken bir ham maddedir. Çeviri işini yapan ise ince bağırsaklardır. Dönüşüm Retinole çevirildikten sonra Karaciğere gönderilir. Burada artık A Vitamini halini alır. Bitkisel Kaynaklı olan Beta-karoten havuç, tatlı patates, mango ve lahana gibi çoğunlukla turuncu ve koyu yeşil bitkisel gıdalar, doğal olarak bulunur. İlginç olan ise bu kadar önemli bir Vitaminin yedekli olarak tüketmemiz. Mükemmel tasarım İnsan vücudunun çocukluktan gençlik dönemine kadar güçlü kılmasını sağlayan A Vitamini için gerekli önlemler nasıl da alınmış değil mi?

A Vitamini vücutta yüzde 90 oranında depolanması karaciğer tarafından yapılmaktadır. Geri kalanı böbrekler, akciğerler, gözlerde ve yağda eridiği için yağ dokusunda hazır bekletilir. İstenildiğinde vücut tarafından buradan alınarak kullanılır. A Vitamini eksikliği olan bir kişi 5 ile 10 ay kadar idare edebilir.

A Vitamini yüksek miktarlarda alınırsa, besin zehirlenmesine yol açabilir. Aldığımız besinlerde kaynatmakla yada kızartıldığında yok olmaz.

A Vitamini kaynaklarının içinde hayvansal yağlar olanları serin ve karanlık yerlerde örneğin buzdolaplarında saklanmalı, metalden uzak saklanmalıdır.

A Vitamini Fiziksel ve Kimyasal özellikleri

• Suda erimez, benzen, eter, kloroform gibi yağ eritkenlerin de erir.
• Isıya karşı dayanıklıdır.
• Kolay okside olur. Madensel iyonlar, ışık, ısı gibi faktörler bozulmasına neden olur.
• Alkali ortama dayanıklıdır.
• Ultraviyole ışınları A vitamini etkinliğinin kaybına yol açar.

A Vitamini Neden Gerekli?

A Vitamini denilince akla hemen havuç gelir. Havuçta bulunan  A Vitamini göz sağlığımızın anahtarıdır. Eksik olduğunda göz işlev fonksiyonlarında problem başlar. En bilinen göz hastalığı gece körlüğüdür. Aynı zamanda kornea’da yaşanan sorunlarda bu vitamine bağlıdır.

A Vitamini deri üzerinde etkilidir. Cildimizin zararlı güneş ışınlarına karşı (UV) koruma sağlar. Parlak ve pürüssüz bir cilt için gereklidir.

A Vitamini immün sistem yani Bağışıklık Sisteminin ayakta kalmasına yardımcı olur. anahtar oyuncudur. Bağışıklık sisteminin güçlü olması ona bağlıdır.

A Vitamini eksikliği sonucu mide hastalıkları, idrar yollarında enfeksiyon, böbrek sorunları, akciğer hastalıkları meydana gelebilir.

A Vitamini yeni hücrelerin oluşmasında, kemiklerin ve dişlerin güçlü ve oluşması görevlerindendir.

A Vitamini besin öğelerinden biri olan Yağların depolanmasına yardımcı olurken, diğer besin öğesi proteinlerin sentezinde yer alması gereken bir vitamindir.

A vitamini tırnak ve saçlardaki keratin yapımında önemlidir. için gereklidir.

A Vitamini Faydaları ve A Vitamininin Vücuttaki Görevleri 

• A vitamini, Gözün değişik ışık durumlarında görmesini sağlayan pigmentlerin yapısında yer alır. Gözün değişik ışık durumlarında, özellikle karanlıkta, görmesine yardımcı olur. (Görmemizi sağlayan pigmentlerin yapılmasını sağlar. Ayrıca gözün kornea tabakasının sağlığı için gereklidir.)
• İdrar yolları, solunum yolları enfeksiyonlarda vücut direncini arttırır.
• A Vitamini ile normal büyüme işlevi yürür, üreme sistemi, kemik ve diş gelişimi, tırnak ve saç sağlığı için gereklidir.
• Dışarıdan gelen zararlı maddeleri bağlayıp, antioksidan özelliği ile vücudumuzu olası tahribatlardan korur.
• Timüs bezlerini, muhtemelen büyümeyi teşvik ve stresin neden olduğu büzülmeyi önler.
• A vitamini, beyaz kan hücrelerinin işlevini geliştirmek için bilinen antijenlere karşı antikor yanıtı artırmak ve antiviral aktiviteyi arttırır. Vücut savunma sisteminde bulunan T Lenfositleri uyararak hücrelerin farklılaşmalarını kontrol eder. Bu etkisi kansere karşı bir diğer olumlu özelliğidir.

Timus bezleri nedir? Timus Bezleri ne işe yararlar? 

Timus bezleri nedir? ne işe yararlar? Timüs bezi, tiroit bezinin salgıladığı T hücrelerini içine çekerek, fermonte işlemiyle kuvvetlendirip, antikor olarak dönüşümünü sağlar. İmmün yani Bağışıklık sisteminin mikroplarla nasıl mücadele edeceği hakkında eğitimden sorumlu olan Timus salgılarıdır.

Bağışıklık sistemini çökerten hastalıklar, T hücrelerinin haberleşme hattını keserek ölümcül olmasının nedeni de budur.

Timüs yaşla birlikte gerileyen bir organdır. Timüs bezi (yada kapsülü), çocukluk yıllarındabir fındık kadar büyüklükte, ergenlik dönemine geçişte ise büyümeye devam edip neredeyse bir ceviz kadar boyuta ulaşabilir. Gençlik dönemi ve yetişkin dönemine geçişte yavaş yavaş küçülmeye , nohut kadar büyüklüğe düşer. 60 yaşından sonra ise tamamen kendini yok ettiği görülür.

Doğum anında yaklaşık 15 gram, ergenlikte ise 35 gram ağırlıktadır. Sonra ağırlığı düşer ve 20 yaşındaki bir erişkinde 25 gram yaşlı bir insanda 6 gram olur.

Timüs bezinin zamanla fonksiyonunu yitirmesi, bağışıklık sisteminin bozulmasına ve hastalıklara yol açmaktadır. Araştırmalarda stresten uzak ve kaybetme korkusu olmayan bazı yaşlılarda timüs bezinin ceviz büyüklüğünde kendini muhafaza ederek işlevini sürdürdüğü görülmüştür.

A Vitamini Nedir? Faydaları Nelerdir? | Gece Körlüğü

A Vitamininin eksik olduğunu nasıl anlarız?

A Vitaminini vücut depo yapabilme özelliği vardır. Yetersizliğinin belirtileri olması, uzun süredir A Vitamini kaynaklarından tüketmediğiniz anlamına gelir. Sağlıksız, yetersiz ve dengesiz beslenme olduğunun işaretidir. Özellikle Hamile ve emziren kadınlarda A Vitamini depoları erken bitebilir. Bu yüzden doktor tavsiyelerini dinlemeli.Dediği şekilde beslenmeye dikkat edilmelidir.

En belirgin özelliklerinden biri deride pul pul dökülmedir. Görmede bir anda değişen sorunlar yaşıyorsanız bunun sebebi A vitamini olabilir.

A Vitamini eksikliği olan kişilerde genelde akne ve sivilce gibi cilt problemi gözükmeye başlar.Burada Bağışıklık sisteminin korumasının da düşük olduğu anlaşılır.

A Vitamini Nedir? Faydaları Nelerdir? | Akne ve sivilce

A Vitaminin gereğinden fazla alındığı nasıl anlaşılır?

Günlük miktar alınıp, depo kaynakları şiştiğinde, daha fazla A Vitamini bazı sorunlar çıkartabilir.

En belirgin özelliği ise zehirlenmedir. Zehirlenmenin ilk belirtileri baş ağrısı, baş dönmesi, kusma olarak gözükmektedir. İleri derecede ise saç dökülmesi, başınızın zonklaması, sinir sisteminde hasar, ciltte yeşilimsi yada turuncu rengine dönebilir, eklemlerde ağrılar ve karaciğerde büyüme olabilmektedir.

Faydalarının yanında ciddi zararları da olan A Vitamini kaynaklarını tüketirken, özellikle doğum yapacak anne adaylarının dikkat etmesi gerekmektedir. Fazla alınmasında doğumsal bozukluklar görülebilir.

İsterseniz bir örnekle deneyebilirsiniz. 1 kilo havuç yada bal kabağını yedikten sonra, midenizin ve bağırsak sisteminin aşırı gaz yaptığını görebilirsiniz.

Günlük ne kadar A Vitamini almalı?

A vitamini dışarıdan alınıyorsa, Doktor kontrollü olarak, aşağıdaki miktarlar genelde önerilmektedir.

• Yetişkin erkek günde en az 900 mg, en yüksek 3000 mg,
• Yetişkin kadın günde en az 700 mg, en yüksek 3000 mg,
• 0-12 aylık bebeklerde 375 mg,
• 1-3 yaş grubu çocukta 400 mcg,
• 7-10 yaş grubu çocukta 700 mcg,
• 11-14 yaş grubu çocukta 800 mcg,
• 15-18 yaş grubu çocukta 1000 mcg.

A Vitamini Kaynakları Nelerdir?

Vücut A Vitaminini  hayvansal ve bitkisel olmak üzere 2 şekilde almaktadır. A vitamini kaynağı hayvansal  olarak en iyi kaynakları Balık yağı, yumurta, süt, tereyağı, peynir, karaciğer’dir.

Bitkisel kaynaklarda ise A vitaminin ön maddesi karotenler bulunur. Bitkisel kaynaklı A Vitamini ham maddesi olan, beta karoten gibi karotenoidleri vücut alır ve içeride dönüştürür.

Karotenoidlerin meyvelerde en sağlam kaynakları turuncu ve sarı renkteki meyveleri aklınıza getirebilirsiniz. Bunlar Portakal, Mandalina, Limon, Şeftali, Kayısı‘dır. Sebzelerde ise, sarı turuncu (havuç , kış kabağı vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, lahana, brokoli, biber koyu yeşil sebzelerde bulunur.

Ayrıca bakınız

• Multivitaminler işe yarıyor mu? Multivitamin hapları kullanmalı mı?

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Vitaminler ve Mineraller,
• Yrd. Doç. Dr. Gülhan SAMUR | Vitaminler, Mineraller ve Sağlığımız sunumu.