9 Temmuz 2017 tarihinde Polonya’nın Krakow şehrinde gerçekleştirilen UNESCO 41. Dünya Miras Komitesi toplantısında, Aydın’ın Karacasu ilçesindeki Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Arkeolojik Alanı’nın UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesine karar verildi. Afrodisias Arkeolojik Kenti’nde tapınaklar, bir tiyatro, bir toplanma yeri ve iki hamam bulunuyor. Afrodisias ile birlikte Türkiye’nin Dünya Mirası Listesi’ndeki varlık sayısı 17 oldu. Bu yazımızda Afrodisias Antik Kenti nerede? Ne zaman ziyaret edilir? Afrodisias Antik kenti tarihçesi ve Kalıntılarını Fotoğraflarıyla anlatmaya çalışacağız.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir?

Afrodisias antik adıyla Aphrodisias Antik Kenti, Türkiye’de Ege Bölgesinde, Aydın İli’ne bağlı Karacasu ilçesinde yer alan antik bir kenttir.

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti, Antik Yunan ve Roma dönemlerinin en ihtişamlı örneklerindendir. Tarihte kentin en önemli tanrıçası olan Afrodit tapınağı ile ünlü olan Aphrodisias, Milattan Önce 2. yüzyıl ile Milattan Sonra 6. yüzyıla kadar uzun ve varlıklı bir hayat sürmüştür. Bu uzun zaman zarfında bir çok tarihsel değişime tanık olmuştur. Afrodisias antik kenti mermer ocaklarına yakın olduğu için, heykelcilik de kullanılan mermer örnekleri buradan tüm bölgelere yayılmıştır. Kentteki Afrodit Tapınağı milattan önce 3’üncü yüzyıla, kentin kendisi ise bir yüzyıl sonraya dayanıyor. Bölge, Afrodisias Arkeolojik Kenti ve kentin kuzeyindeki mermer ocaklarından oluşuyor. Zenginliği ise mermer ocaklarından geliyor.

UNESCO Türkiye’nin sitesinde kentin özelliklerinden en önemlisinin “varlık alanı içinde bulunan ocaklardan çıkartılan mermerden yerel okullarca işlenen heykeltıraşlık eserlerinin yayıldığı Akdeniz havzasında bıraktığı derin kültürel etki” olduğu kaydediliyor.

UNESCO Türkiye’nin sitesinde, Aphrodisias Antik Kenti’nin “Yunan-Roma dönemi mimari ve kent özelliklerini çok iyi yansıtan bir yerleşim yeri” olduğu belirtiliyor.

Konu Başlıklarımız;

• Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Tarihçesi
• Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Kalıntıları
• Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Nerede? | Nasıl Gidilir? | Ziyaretçi Günleri

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Tetrapylon

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Tarihçesi

Mitolojide Aşk ve güzellik tanrıçası olarak geçen Aphrodite hepiniz bildiği Afrodit isminden alan Aphrodisias özellikle Antik Roma çağında tapınak olarak kullanılan bir yer olmakla, günümüze kadar korunaklı bir şekilde gelmesi onun şöhretine şöhret katmıştır. Türkiye’nin en önemli arkeolojik yeri olması ile Dünya Kültür mirasına alınmıştır.

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti, Milattan Önce 5000 yıllarına kadar giden bir tarihçesi vardır. meşhur Afrodit tapınağı Milattan Önce 6. yüzyılda yapılmış olup, o zamanlara kadar küçük bir yerleşim alanı olduğu görülmektedir. Fakat Roma devrinde şehirleşmeye gitmesi Milattan önce 2. yüzyılda görülmektedir. Şehirleşme anında hesaplara göre 15 bin kişinin burada yaşadığı tahmin edilmektedir. Milattan Önce 1. yüzyılda ise Roma İmparatoru Augustus tarafından özel olarak kendi korumasına almıştır. Milattan Sonraki 1. yüzyıla kadar geçen 200 sene içinde bu şehre ciddi anıtlar yapılmıştır.

İlgili Link: Roma ve Bizans döneminden kalan Surlar halen nasıl ayakta? Sırrı nedir?

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kentinde şimdiye kadar gelmiş en korunmuş stadyum ve etrafı sütunlarla çevrili Tiberius Portikosu ile beraber 2 tane agora yani şehir meydanı bulunmaktadır. Roma İmparatorlarının şehri olan Afrodisias, Milattan sonra 3. yüzyılda Karya Eyaletinin başkenti olduğu görülmektedir.

Milattan sonra 4. yüzyılda etrafı surlarla çevrildi. Fakat 2 asır sonra yavaş yavaş itibarını kaybetmeye başladı. Hristiyanlığa geçen Roma İmparatorluğu, Afrodit tapınağını kiliseye çevirdi. 1100 ile 1200 yılları arasında yerleşim yavaş yavaş yok oldu.

Şehir heykelcilik yapımında Aphrodisias stili ile yeni bir ekol yaratmıştır. Milattan sonraki 2 ile 4 yüzyıllarda harika mermer heykelleri ile halen adından söz ettirmektedir.

Sadece Mermercilik değil tabi, tapınak merkezi haline geldiği için Astronomi çok gelişmiştir. Ayrıca Tıp alanında da geliştiği görülmektedir.  Roma İmparatoru Hadrianus özellikle stadyum, tiyatro, hamam, odeon, agora yapımında rol almıştır.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Agora Kalıntıları

Bronz Çağı, Arkaik ve Klasik Dönem, Helenistik ve Bizans Dönemleri

Afrodisias (Aphrodisias) antik kentinde Bronz Çağı döneminden de izler bulunmaktadır.  Afrodisias (Aphrodisias) ören yeri içinde yapılan kazılarda Akropol ve Pekmez Tepe höyükleri keşfedilmiştir. Bu zamanlarda bile ticaret ve kültür olarak gelişmişliği görülmektedir. Ayrıca bu devirden kalan bir Nekropol yani mezarlık Güzelbeyli Köyü sınırlarında görülebilir.

Arkaik ve Klasik Dönem yerleşiminden de izler Akropol Tepe Höyüğü ve Afrodit Tapınağı çevresindeki Lidya medeniyetindeki kullanılan seramik tabakaları da bulunmuştur. Sadece Afrodit kültü inanç yerleşkesi olmadığı da görüldü. Burası bir çok tanrı olarak adlandırılan putlarla dolu olup, inanç merkezi olarak kullanıldığı da görülmekte. Anadolu tanrıçalarından Kibele, Ön Asya kökenli İştar ve Asterte’nin kültlerinin varlığı gözükmektedir.

Helenislik Döneminin sonlarına doğru Afrodisias (Aphrodisias) ve Plarasa Antik Kentleri, Roma İmparatoru Julius Claudius ailesinden gelen yönetimlerle çok gelişmiştir. Daha öncede bahsettiğimiz heykelcilik sanatı kendilerine özgü “Manierist Stil” yontma ekolü buradan çıkmıştır.

Bizans döneminde Hristiyanlık gittikçe etkisini göstermiştir. Karia bölgesinin baş piskoposluğu haline gelen şehir Afrodit tapınağının kilise olması bunun en büyük kanıtlarından. Milattan Sonra 11. yüzyıla kadar da yavaş yavaş şehir siyasi ve dini sorunlarının yanında, Arap ve Vizigotların akınları ile önemini yitirmiştir.

Türk Dönemi

11 ile 13. yüzyıllar arasında Selçuklular tarafından alınıp, Türkmen Boyları bu bölgelere yerleştirilmiştir. Sonrasında Menteşe Beyliği arkasından Aydınoğulları hakimiyetine girmiştir.

1413 tarihinde Osmanlı Padişahı 2. Murat, bölgenin olduğu bu alanı Karacasu ismiyle Osmanlı topraklarına katmıştır.1867 tarihinde ise Aydın ilinin bir ilçesi olarak günümüze kadar da böyle gelmiştir.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Sütunlu yol

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Kalıntıları

Kentin bulunmasının hikayesi çok ilginçtir. Ünlü fotoğraf sanatçısı Ara Güler, bu köye yolunu kaybedip düşer. Kente ait sütun ve taşların köy meydanlarında ve evlerde olduğunu görür. Mermer olduğundan dolayı köy halkı günlük işleri için kullanmışlar. Ara Güler fotoğraflarını çekip, bir çok uzmana göstermiş. Fakat ilgi görmemiş. ABD’deki bir dergiye bu fotoğrafları göndermiş. Kendisinden daha çok fotoğraf istenir. Tekrar aynı yere gider. Fotoğraflarını çeker ve yazısını hazırlar. Kenan Erim konuyla ilgilenir ve gerekli izinleri alarak kazılar başlar.

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kentinde ilk kazılar 1904-1905 yıllarında Paul Gaudin tarafından yapılmıştır. Halen sürmekte olan ve New York Üniversitesi tarafından koordine edilen Afrodisias (Aphrodisias) kazılarının başlangıcı, 1961 yılından vefatına kadar tüm kariyerini buraya adayan Kenan Erim’e dayanmaktadır.

New York ve Oxford Üniversitesi halen çalışmalara öncülük etmektedir. Oxford’un Lincoln Kürsüsü’nde Klasik Arkeoloji ve Sanat Profesörü olan Prof. R.R.R. Smith ile New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nde Prof. Christopher Ratte beraber çalışmaktadır. Sur duvarlarından itibaren 1 kilometrekarelik alan 1. Derece Sit Alanı olarak kayıtlara girmiştir.

Kalıntıların zenginliği nedeniyle kazıların başlangıcında inşa edilen Geyre Müzesi’nin yetersiz kalması nedeniyle yeni bir Afrodisias (Aphrodisias) Müzesi’nin kurulması için çalışılmıştır. 1 Haziran 2008’de Afrodisias (Aphrodisias)  antik kentinde müzeye ek olarak Sebasteion-Sevgi Gönül Salonu açılmıştır.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Aphrodite Tapınağı

Aphrodite Tapınağı

Afrodisias (Aphrodisias) Antik kentinin en önemli yapısı halen dik duran Aphrodithe tapınağıdır. Tapınağın ilk yapımı Arkaik devirde yapıldığı belirlenmiştir. Medler ve Babiller’den kaçan Ninova’dan gelen Asurlular,  buraya yerleşmişler. Kazılarda bir kabartma üzerinde Asur kralı Ninos ve karısı Semiramis’in betimleri bu tezi doğrulamaktadır.

Anadolu’ya özgün ion tarzı ile yapılan tapınak, Zoilos tarafından başlatılmış 150 seneden fazla süren bir çalışma olduğu düşünülmektedir. Her dönemde yeni eklentiler ile kendini geliştirmiş olan Afrodit Tapınağı, Roma İmparatoru Hadrian ile kutsal duvarlar ile çevrelenmiştir.

Aphrodithe tapınağı çok tanrılı yani Pagan dine mensup kişilerin bir nevi hac yaptıkları bir yerdi. Yapı Efes’in Artemis’inede benzemektedir.

Hristiyanlığa geçiş sonrası kilise olan tapınak, kilise figürleri eklenmiştir.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Tetrapylon

Tetrapylon

Afrodit Tapınağı girişindeki kapıdır. Tapınağa giriş yapılan bu kapıdan merasim için geçilmekteydi. Tetrapylon’un hemen doğusunda beyaz mermer mezar ise bu kenti için hayatını adayan, onarımını ve güçlendirme çalışmalarını yapan Kenan Erim yatmaktadır.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Odeon ve Bishop’s Sarayı

Odeon ve Bishop’s Sarayı

Odeon ve Bishop’s Sarayı Afrodit Tapınağının güneyinde olup tesadüfen 1962 yılında keşfedilmiştir. Yarım daire şeklindeki bu yapı 200 ile 400 yılları arasındaki depremlerden dolayı zarara uğramıştır. Şiir okuma, Pantomim, Güzel konuşma, Konser, müzikal ve halk meclisi gibi işlerde kullanılan bu yapı 1000 kişiyi barındırabiliyor. Odeonun kuzeybatısında bir yükseltide devrin ünlü yada zengin birinin anıt mezarı durmakta.

Odeon Hristiyanlığın kabulünden sonra, piskopos sarayı olarak kullanılmıştır.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Agora Kalıntıları

Agora

Popüler bir toplantı yeri olarak kullanılmıştır. Doğu-batı doğrultusunda 200 metrelik mesafede sütunlu bir girişi vardır ve ion tarzındaki iki uzun portikodan oluşur.

Banyolar ve Hadrian

Kent meclisi Roma İmparatoru Hadrian’ın gelmesinden dolayı ona özel bir banyo yapmıştır. Kadın ve erkeklerin ayrı ayrı yıkandıkları iki büyük bölümden meydana gelir.. Hadrian Hamamı adıyla anılan bu banyoda, büyük havuz bulunmaktadır. Soyunma giyinme (apodetarium), soğukluk (frigidarium), ılıklık (tepidarium) ve sıcaklık (kaldarium) ile toplamda hamamda 4 farklı bölüm vardır. Yapılırken kum taşı kullanılmış ve  hamam yüzeyini kaplayan mermer levhalar bulunmaktadır. Hipocaust adında devrin ısıtma sistemi bu hamamda görülmektedir. O zamanda Hamamın altında dehliz ve karmaşık galerilerle ısıtma yapılmaktaydı.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Tiyatro

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Tiyatro

1960 yıllarda kazılara başlayan Prof. Dr. Erim kazılarda ciddi problemi vardı. Çünkü Geyre köyü tiyatronun üzerindeydi. Yeni bir geyre köyü yapılarak köy taşındı. 1966 yılında kazıya başlandı. Antik Tiyatronun kazılarda İki bölümlü oturma sıralarının alt bölümü (alt kavea) ve sahne binasının alt katı sağlam olarak ele geçti.

Ayrıca kazılarda tarih öncesi ve tarih sonrası birçok heykel ve kabartma kalıntıları bulundu. Sahne binasında da birçok değerli heykeller bulundu.

Afrodisias (Aphrodisias) kentinin yazgısını değiştiren Zoilos, tiyatroyu da yaptıran kişidir. Zoilos, Aphrodisias ve Roma arasında iyi ilişkiler kurulmasında etkili rol oynayan ve şehrin vergisinden muaf olmayı başaran Octavian’ın kölesidir. Proskenion’daki yazıtta Zoilos, “Kutsal Julius’un oğlunun (Octavianus’un) serbest bıraktığı adam” olarak tanımlanır.

Tiyatro Akropol tepesi adı verilen höyüğün doğu kısmı oyularak yapılmıştır. Oturma sıraları iki bölümden oluşmuş olan Tiyatronun üst tarafı Bizans devrinde kale yapılırken söktürülmüştür.

Dor, İon ve Korint tarzlarının ortak eseri gibi duran Tiyatronun Sahne binası Anadolu’nun en eski üç katlı sahne binasıdır. Afrodit’in büst heykeli, Apollon ve Melpomene heykelleri bu sahnenin altında bulunmuştur.

Roma İmparatoru Marcus Avrelius (161-180) orkestra kısmını konileştirip, gladyatör ve vahşi hayvanların dövüştürüldüğü arena için oturma sıralarının alt basamakları sökülerek derinleştirilmiştir.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Sebasteion

Afrodisias (Aphrodisias) Sebasteion

1979 yılında Prof. Kenan Erim kazılarında tanrıça Afrodit ve Roma İmparatorluğunun ilk imparatorları olan Julia Cladius sülalesine ait tapınak buldu. Yapının üzerindeki yazıtlar bunun bir Sebasteion olduğunu söylüyor. Yunanca ulu anlamına gelmektedir. Sebasteion Roma’nın doğusunda bu kadar büyük ve özellikle kabartmalar yönünden zengin başka bir sebasteion yoktur.

Afrodisias Antik Kenti nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları nelerdir? | Stadyum

Afrodisias (Aphrodisias) Stadyumu

Afrodisias (Aphrodisias) Stadyumu, kentin en iyi korunmuş ve en görkemli yapıtı olmakla birlikte Ege bölgesindeki eski stadyumlardan en iyi korunanıdır. 30 bin kapasiteli, 50 metre genişlik ve 262 metre uzunluk ile dünyanın en iyi stadyumlarından biridir. Elips şeklinde yapılarak herkesin daha rahat izleyebileceği bir teknikte yapılan Stadyum Kentin kuzeyinde yer alır.

Atletizm oyunları, Halk oylamaları, festivaller ve birçok yarışmalar burada olmaktaydı.

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kenti Nerede? | Nasıl Gidilir? | Ziyaretçi Bilgileri

Afrodisias (Aphrodisias) Antik Kentine ziyaret etmek isteyenlere haftanın 7 günü açıktır diyebiliriz. Eğer Aphrodisias müzesini ziyaret etmek isterseniz çalışma saatleri:

• Pazartesi: Kapalı
• Salı: 08:00 – 17:00
• Çarşamba: 08:00 – 17:00
• Perşembe: 08:00 – 17:00
• Cuma: 08:00 – 17:00
• Cumartesi: 08:00 – 17:00

NOT : Aphrodisias müzesi yaz sezonları 18:00 saatine kadar açıktır.

Ayrıntılı bilgiler için; Aphrodisias Müzesi İletişim :

• Tel: 0256 448 80 86 – 0256 448 80 03
• Fax: 0256 448 82 62

Ayrıca Bakınız

• Unesco Van Kalesini Dünya mirası listesine aldı
• Arkeoloji’de kullanılan terimler nelerdir? Arkeoloji Sözlüğü

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• http://www.aydinkulturturizm.gov.tr
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr
• Bektaş, Cengiz, Afrodisyas, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2008, ISBN 978-605-396-023-2.
• Foss, C., S. Mitchell, et al., Aphrodisias/Ninoe, Pleiades, 2007 [1].
• Ara Güler, Aphrodisias’ın Çığlığı,Yapı Kredi Yayınları Özel Dizi, İstanbul, Mart 2009, 212 sayfa.
• Smith, R.R.R, Aphrodisias – City and Sculpture in Roman Asia, Ertuğ & Kocabıyık Publications, 2008.
• Smith, R.R.R. – Lenaghan, J.L.(Ed.), Aphrodisias’tan Roma Portreleri, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık-T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, ISBN 975-08-1481-5, 2008.