Genetik olarak anneye mi yoksa babaya mı benziyorsunuz?

İnsanlar genelde çocuklarla anababaları arasında birtakım benzerlikler kurmaya çalışırlar. Peki siz Genetik olarak anneye mi yoksa babaya mı benziyorsunuz? Genomik “baskılanma” ile anneye benzemek yada babaya benzemek bilimsel olarak ne kadar gerçek? Atletik dayanıklılık anneden, zeka puanı babadan mı gelir?

Genetik olarak anneye mi yoksa babaya mı benziyorsunuz?

“Annesin kopyası”, “Tıpkı babası”, “Hık demiş burnundan düşmüş”, “Gözleri babaya benziyor” bu sözlerden yüzlercesini duymuşsunuzdur. Çocuk genetik açıdan annesine mi yoksa babasına mı benzer?

Bu sorunun yanıtı, çocuğun annesinden ve babasından kalıtım yoluyla edindiği genlerin toplam sayısını mı, yoksa hangisinden gelen genlerin daha baskın olduğunu mu öğrenmek istediğinize göre değişir. Ancak bilim insanları bu sorunun yanıtının 50/50 olmadığını düşünüyor.

Genlerin DNA iplikçikleri üzerindeki 23X veya Y şeklindeki kromozom paketleri içinde taşındığını hemen herkes bilir. Otozomlar (cinsiyeti belirleyen kromozomların dışında kalan kromozomlar) hücrenin çekirdeğinde yer alırlar ve içerdikleri DNA eşit olarak hem anneden hem de babadan gelir.

Ne var ki, hücrede gerçekte mitokondrilerin içine gizlenmiş bir başka kromozom daha bulunur. Hücrenin “güç kaynağı” olarak da bilinen mitokondri, hücrenin enerjisini üretir ve 2011 tarihli bir araştırmaya göre, egzersiz ve yaşlanma konusunda önemli bir rol oynar. Mitokondrilerin de kendi DNA takımı vardır-ve bu yalnızca anneden geçer.

Atletik dayanıklılık anneden

Kimi araştırmalar mitokondriyal DNA’mızın dolayısıyla annemizin atletik dayanıklılık konusunda önemli bir yere sahip olduğuna işaret ediyor.

İspanyol ve İsrailli araştırmacılar 2005 yılında Journal of Applied Physiology dergisinde yayımlanan bir çalışmada insanın egzersiz sırasında yararlanabileceği oksijen hücreleri miktarı ile mitokondriyal bir genin bağlantısını incelediler.

Bu genin başarılı bisikletçi ve koşucularda daha az olduğu görüldü. Bu sonuç başka araştırmalarla da doğrulandı.

Kimyasal şalterler

Ancak çocuğun anneden mi yoksa babadan mı daha çok sayıda gen aldığını sormak yerine, hangisinden gelen genlerin daha baskın olduğunu da öğrenmek isteyebilirsiniz. Charalambous insanlar arasındaki yüzeysel farklılıkların büyük bir çoğunluğunun, genlerden değil, DNA’mızın tepe noktasında duran ve genlerden hangilerinin devreye girip hangilerinin devre dışı bırakılacağını söyleyen kimyasal “şalterlerden” kaynaklandığını belirtiyor.

Genomik “baskılanma” adlı bir olguda, bu şalterler belirli genleri tümden devre dışı bırakırlar. Ancak bu, yalnızca o genlerin anababalardan herhangi birinden geldiği durumda olur-.
Bu örüntüler kuşaklar boyunca sürdürülür.

Örneğin, babadan gelen ‘A’ geni ifadesinin susturulduğu baskılanmada, bu gen anneden geldiğinde her zaman çalışır, ancak babadan geldiğinde asla çalışmaz. Araştırmaların büyük bir bölümü insanlarda 100 ile 200 arasında baskılanmış gen olduğunu ortaya koymakla birlikte, bu sayının daha yüksek olabileceğine işaret eden kimi araştırmalar da var.

Britanya Bath Üniversitesi genetikçilerinden Andrew Ward, anne ve babadan gelen baskılanmış gen sayısının hemen hemen aynı olduğuna dikkat çekerek şöyle konuşuyor: “Baskılanmış genlerin sorumlu olduğu özelliklerde, taraflardan birine çekme olasılığı daha yüksektir. Bir başka deyişle, genomik baskılanma beden boyutu, uyku ve bellek gibi belirli özellikler üzerinde etkili olabilir.

Babalar beyinde avantajlı

Ne var ki, fareler üzerinde yapılan araştırmalar bu bağlamda babaların avantajlı duruma geçtiği bir dengesizliğin geçerli olabileceğine işaret ediyor.

2015 yılında Nature Genetics dergisinde yayımlanan bir araştırma, baskılanmış genlerin anne tarafında suskun olup, baba tarafında etkin olma olasılığının 1,5 kat daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Ne var ki, bu türde bir dengesizliğin insanlar için de geçerli olup olmadığı konusunda henüz bir kanıt yok.

Baskılanmış genler taraflardan birinin gen ifadesini daha çok etkileseler bile, bu durum bireyin o tarafa daha çok benzeyeceği anlamına gelmiyor.

Colorado Üniversitesi genom biyolojisi uzmanlarından Edward Chuong, sonuçta, bireyin kendisinde etkin olan genin anababalarda susturulmuş olabileceğinin altını çizerek, “Gen ifadenizi anababalarınıza borçlu olduğunuzu rahatlıkla söyleyebilirsiniz, ancak genetik benzerlik bunun anababalarınızın gen ifadesine benzediğini söylemek o denli kolay olmasa gerek,” diyor.

Ayrıca bakınız

• Tüp bebek teknolojileri ile genetik bozukluklar önceden nasıl tedavi edilebilir?