Beden kitle endeksi hesaplarına göre obez yada aşırı şişman olup olunmadığı her kişi kendisi hesaplayabilir. Fakat tıp uzmanları artık böyle düşünmüyor. Şişman, aşırı şişman yada obez tanımı neye göre nasıl yapılır? sorusuna cevap arayanlar yazımızı okuyabilirler. Vücut kitle indeksi nedir? Vücut kitle indeksi nasıl hesaplanır? Vücut kitle indeksi yada Beden kitle endeksi ile obezlik tanımı yapılabilir mi? Obezlik nasıl anlaşılır? Obezite tanısı nasıl konur? sorularının yanıtını bilimsel araştırmalarla uzman görüşlerle vermeye çalışacağız.

Beden kitle endeksi ile obezlik tanımı yapılabilir mi? Obezlik nasıl anlaşılır?

Yazımıza başlamadan önce Beden kitle endeksi (BKİ)  yada Vücut kitle indeksi (VKİ) nedir? nasıl hesaplanır? sorularına kısaca cevap verelim.

Vücut kitle indeksi (VKİ) (Beden kitle endeksi), kilo cinsinden vücut kütlesinin, metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile hesaplanıyor. İdeal kiloya ulaşılmak istenildiği zaman VKİ’nin, boy uzunluğu karesi ile çarpılması ile elde edilebilir. Kilo kontrolü bir çok kişi tarafından VKİ ile yapılmakta.

19-24 yaş arasındaki yetişkinler için Beden kitle endeksi (BKİ) yada VKİ ve vücut ağırlığı değerlerini gösteren tablo aşağıdaki gibi listeleyebiliriz.

Yaş arttıkça vücut kitle indeksi değişir ve artma görülebilir.

Aşağıdaki listede de yaşlara göre vücut kitle indeksi değerlerini görebilirsiniz.

• Vücut Kitle İndeksi (VKİ) = Vücut Ağırlığı (kg.) / Boy uzunluğunun karesi (m.)
• İdeal Kilo = Ulaşılmak istenen VKİ değeri {\displaystyle \times } Boy uzunluğunun karesi
• Örnek : İdeal Kilo = 24 {\displaystyle \times } (1,60 {\displaystyle \times } 1,60)= 61,4 kg

Obez olup olmadığınızı biliyor musunuz?

Şimdilerde gerek tıp uzmanları, gerekse sıradan insanlar bir kişinin yalnızca beden kitle indeksine (BKİ) bakarak  obezite tanısı yani obez olup olmadığı yönünde kesin bir yargıya varılıp varılamayacağı konusunu tartışıyorlar. Kaldı ki tek bir tek ölçüte dayanarak obez kapsamına alınmak ne kadar doğru

2017 yılında Obesity dergisinde yayımlanan bir raporda tıp uzmanlarının, araştırmacı ve politikacıların obez tanısı konulurken yalnızca beden kitle indeksini temel almaktan vazgeçmeleri gerektiğine dikkat çekiliyor.

Raporu kaleme alanlardan biri olan ve obezite konusunu araştıran Kanada’daki Alberta Üniversitesi uzmanlarından
Arya Sharma, “BKİ, bir hastalığa tanı koymaya yarayan hiç de iyi bir ölçüt değil. Bu ölçüt yalnızca yetişkin bir insanın kilosunun boyuna göre normal olup olmadığını gösteren bir parametre. BKİ bedenin kilosuyla ilgili nüfus eğilimlerini izlemeye yardımcı olmakla birlikte, bireylere uygulandığında çok bilinen birtakım kısıtlamaları da beraberinde getiriyor,”diyor.

Örneğin, kimi profesyonel atletler yalnızca beden kitle indeksi (BKİ) ölçüt alındığında, salt kas kitleleri beden yağlarından daha ağır geldiği için, aşırı kilolu ya da obez olarak değerlendirilebiliyorlar.

Ortalama bir bireyde başka sorunlar da geçerli oluyor. Örneğin, beden kitle indeksi (BKİ) değeri 30 ya da üzerinde olanlar genelde obez olarak değerlendiriliyorlar. Oysa, beden kitle indeksi (BKİ) değeri 30’un üzerinde olan kimi insanlar metabolik açıdan son derece sağlıklı olabilirler. Sharma, bu kişilerin kan basınçlarının normal olduğuna, karaciğerlerinin işlevlerini gerektiği gibi yerine getirdiğine ve kolesterol düzeylerinin de normal sınırlar içinde olduğuna dikkat çekiyor. Öte yandan, beden kitle indeksi (BKİ) değerleri 30’un altında olan kimi insanlarda, kilo vermeleri durumunda giderilebilecek, birtakım sağlık sorunlarına tanık olunabiliyor.

Beden kitle endeksi ile obezite tanısı yapılabilir mi? Obezlik nasıl anlaşılır? | Obezite uzmanlarca ele alınması gereken bir hastalıktır

BKİ’nin ötesine geçmek

Ne var ki, beden kitle indeksi (BKİ) tıpta tanıyı kolaylaştıran bir mihenk taşına dönüşmüş durumda. İlaç ve tıbbi aygıt şirketleri obezliğe çözüm bulma yönündeki araştırmaların kapsamına kimleri alacakları konusunda karar verirlerken, beden kitle indeksi (BKİ) değerlerini temel alarak kestirme bir yola başvuruyorlar.

İş yerlerinde uygulanan sağlıklı yaşam programlarında insanlara salt beden kitle indeksi (BKİ) değerlerine göre ödüller veriliyor ve birtakım çıkarlar sağlanıyor. Obezlik konusunda kapsamlı bir eğitimden geçmemiş kimi aile sağlığı uzmanları için bile, beden kitle indeksi (BKİ) kişinin bir kilo sorunu olup olmadığı yönünde hızlı ve nesnel bir değer sayılıyor.

George Washington Üniversitesi Milken Kamu Sağlığı Enstitüsü uzmanlarından Dr. Scott Kahan, obezlik konusunda uzman bir kişinin ilk adımda beden kitle indeksi (BKİ) değerinden yararlanması ve ardından duruma göre beden kitle indeksinin (BKİ) ötesinde bir incelemeye gitmesi gerektiğine inanıyor.

Obezlikle ilgili profesyonel kuruluşlarda temel alınan ilkeler şimdiden böyle bir yaklaşımı gerektiriyor.

Dr. Scott Kahan, kilo denetiminin kaçınılmaz olarak ağırlıklı bir yer tuttuğu birinci basamak sağlık hizmetlerinde, ciddi sorunlar yaşanabileceğini dile getiriyor.

Arya Sharma’da, obezliğin tanısında, BKİ değerinin temel alınması yerine, daha bütünsel ve sağlığa dayalı bir tanı koyma yoluna gidilmesinin hastanın fiziksel, ruhsal ve işlevsel sağlığının hesaba katılmasını gerektireceğine dikkat çekiyor
ve arkadaşları ile birlikte bu üç unsuru içeren Edmonton Obezlik Derecelendirme Sistemi adlı bir ölçek geliştirdiklerini belirtiyor.

Bu yaklaşıma göre, obezlik tanısının konması için hastanın bedensel görünümünden yola çıkılarak, şeker hastalığı ya da eklem sorunları gibi, fiziksel sağlık sorunlarının gözden geçirilmesi, ayrıca depresyon ya da toplumsal kaygı gibi birtakım ruhsal sağlık sorunları yaşayıp yaşamadığına bakılması gerekiyor. Bu süreç, kişinin günlük etkinliklerini sürdürebilme yeteneği anlamına gelen “işlevsel sağlığının” da gözden geçirilmesini gerektiriyor.

Ciddi bir değişim

Kimi tıp uzmanlarının obezliğin tanısında BKİ değerinin ölçüt alınmasından tümden vazgeçilmesini önerdiklerini belirten Kahan, BKİ değerinin tıpta yine de önemli bir yeri olduğuna dikkat çekiyor.

Söz gelimi, bir hastanın kan basıncı ve kolesterol düzeyi yüksek, ama BKİ değeri 21 yani, normalin alt sınırında ise, hekimin hastadan kilo vermesini isteyerek sorunlarına çözüm getirmeyi beklemesi mantıksız olur.

Bu gibi durumlarda hastanın doğrudan kan basıncı ve kolesterol düzeyini düşürmeye çalışması çok daha uygun olacaktır. Öte yandan, kan basıncı ve kolesterol düzeyleri aynı olup, BKİ değeri 31 olan bir hasta söz konusu olduğunda, kilo verme de büyük bir olasılıkla sağaltım sürecinin bir parçasını oluşturacaktır.

Araştırmacılar BKİ’nin ikincil bir konuma yerleştirilmesinin tıpta obezliğin ele alınma biçiminde çarpıcı bir değişiklik yaratacağını belirtiyorlar. Halihazırda BKİ değerinin 40 olması hastaya, midenin küçültülmesi anlamına gelen, bariatrik cerrahi uygulanmasını gerektiren en düşük sınır olarak kabul ediliyor.

Bu işlem BKİ değeri 35 olan, ancak kiloya bağlı ciddi sağlık sorunları yaşayan kişilere de öneriliyor. Ancak obezliğin tanısında çok daha bütünsel bir yaklaşım, BKİ değerleri daha düşük olan kişilerin sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen başka unsurlara bağlı olarak bu işlemden yarar sağlayabilecekleri, BKİ değerleri yüksek olup genelde sağlıkları iyi olan kişilerin de gereksiz yere bıçak altına yatmalarının önlenebileceği anlamına geliyor.

İlaç şirketleri ve ABD Gıda ve İlaç Dairesi gibi kimi kuruluşların klinik deneyler kapsamına kimlerin alınacağı konusunu yeniden gözden geçirmeleri gerekiyor. Hekimlerin verdikleri hizmetin niteliğini değerlendiren profesyonel örgütlerin de obezlik tanımını yalnızca BKİ değerleri üzerinden yapmak yerine, çok daha kapsamlı bir tanımlama yoluna gitmeleri gerekiyor.

Bu yönde bir girişimin hiç de alışılmadık bir şey olmayacağına, hastalıklarla ilgili sınıflandırmaların sürekli değiştiğine ve kültürel bağlamda kilo ve beden ölçüsüne odaklı bir kavram olan obezliğin de tıpta yanlış sınıflandırılan hastalıklardan biri olduğuna parmak basan Sharma, “Hastalık tanımlarının hastalığın gerçekte ne olduğuna göre geliştirilip çok daha kapsamlı bir duruma getirilmeleri gerekir,” diyor

Ayrıca Bakınız

• Kilo vermek neden zorlaşıyor? Obezite salgın bir hastalık mı?
• Yürüme ile obezite engellenir mi? Ülkelerin yürüme ve obezlik sıralaması