Türkiye’nin Cumhurbaşkanları listemizde üçüncü cumhurbaşkanımız olan Celal Bayar‘ın hayatı ile ilgili hazırladığımız  bu yazımızın içerisinde Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar kimdir? Celal Bayar nerede doğmuştur? Celal Bayar’ın siyasi hayatı nasıl ilerlemiştir? Celal Bayar, kendini hangi alanlarda geliştirmiştir? Celal Bayar’ın eğitim hayatı nasıl ilerlemiştir? Celal Bayar nasıl ölmüştür? sorularının cevaplarını bulabileceksiniz.

Celal Bayar kimdir? Biyografisi ve Siyasi Hayatı

Bursalı ünlüler kategorisinde bulunan Türk siyasi tarihinde önemli bir yeri olan Celal Bayar, Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı’dır.

Bursa’nın Gemlik ilçesinde 1883 yılında doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini, doğmuş olduğu Bursa ilinde tamamlamıştır. O dönemde, İpek Meslek Yüksek Okulu’nu bitirmiştir. Bu arada da kendini bankacılık ve hukuk alanlarında kendini geliştirmiştir.

İlk olarak Gemlik Mahkemesi’nde memurluk hayatına başlamıştır. Geçiş yapmış olduğu bankacılık sektöründe ise ilk deneyimi Ziraat Bankası olmuştur.

Celal Bayar; 1907 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Bursa’da olan koluna katılmıştır. 1914 yılına gelindiğinde, İzmir’deki Altay spor klübünün açılmasında büyük katkıları bulunmaktadır.

Osmanlı Meclisinin son yapmış olduğu toplantıya, 1920 yılında Saruhan Sancağı milletvekili olarak katılmıştır.

Celal Bayar; vekilliğin üzerine Milli Mücadele etkisine kapılmıştır. Ve daha aktif rol oynayabilmek adına Anadolu’ya gitmiştir.

1923 yılında yapılmış olan ikinci dönem seçimlerinde, İzmir Milletvekili olarak ta görev yapmıştır. 1950 yılında yapılmış olan Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerini kazanarak, Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı olmuştur. Celal Bayar, 10 yıl boyunca Cumhurbaşkanı görevini üstlenmiştir.

CHP’nin 27 yıllık iktidarının bitmesinin ardından koltuğu devralan Demokrat Parti’nin genel başkanı Celal Bayar, 22 Mayıs 1950’de mecliste oylamaya katılan 453 milletvekilinin 387’sinin oyunu alarak Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü ve ilk sivil kökenli Cumhurbaşkanı seçilmiştir (diğer adaylar İsmet İnönü 64, Halil Özyörük ise 1 oy almıştır.).

27 Mayıs 1960 darbesiyle bitecek olan Cumhurbaşkanlığını 1954 seçimlerinden sonra oylamaya katılan 513 milletvekilinin 486’sının oyunu ve 1957 seçimlerinden sonra oylamaya katılan 413 milletvekilinin 413’ünün oyunu alarak toplamda üç kez Cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Çok partili dönem başlıyor

Türkiye Cumhuriyeti’nin çok partili sisteme geçmesinde önemli rolleri bulunan Celal Bayar, Demokrat Parti’nin kurucularından olup her ne kadar Cumhurbaşkanlığı döneminde Demokrat Parti üyesi değilse de doğal liderlik etmiş ve DP’yi desteklemiştir. Bu da Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü dönemlerinden alışık olduğumuz parti – devlet yönetimi anlayışının o dönemin önemli aktörlerinden olan Celal Bayar tarafından fiili olarak sürdürülmüştür.

Celal Bayar’ın Atatürk ve İnönü’den farkı ise asker kökenli olmayışıdır.

Celal Bayar’ın siyasi hayatına göz attığımızda yirminci yüzyılın başlarından ortalarına kadar yaşanan birçok siyasi, askeri, ekonomik ve toplumsal gelişmelerin yaşandığı dönemlerde üstlendiği rollerle önem arz etmektedir.

II. Abdülhamit döneminden Balkan Savaşlarına, Milli Mücadele döneminden Cumhuriyet’in İlanına, çok partili döneme geçişten 1960 Darbesiyle görevden alınana dek geçen süreçte Türk tarihinde önemli yer edinmiştir.

Meşrutiyetin İlanı’ndan birkaç ay önce siyasal faaliyetlerine başlayan Bayar, ilk olarak İttihat ve Terakki’nin Bursa kolu olan ‘Küme’ adlı örgütünde başlamış ve İttihat ve Terakki’nin farklı şubelerinde görev almıştır. Mütareke döneminde Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti’nde roller üstlenen Bayar, 12 Ocak 1920’de son kez toplanan Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Saruhan Sancağı vekili olarak katılarak Kuva-yı Milliye çizgisinde durduğunu açıklamıştır.

23 Nisan 1920’deki I. Meclis’in açılışına Bursa’daki Kuva-yı Millicilerle birlikte hareket etmesinden ötürü katılamamasına rağmen vekiller arasında yer almıştır. Bu dönemdeki faaliyetlerinden ötürü Mustafa Kemal’in çevresinde yer almaya başlayan Bayar, bu dönemlerde İktisat Vekilliği, Hariciye Vekilliği gibi görevlerin yanı sıra Lozan Konferansı’na danışman olarak katılmıştır. Cumhuriyetin İlanı’ndan sonra da II. Meclis’te İzmir vekili olarak bulunmuştur.

Mart 1924 – Temmuz 1924 arası kısa bir dönem İmar ve İskan Vekilliği yapan Bayar bu görevden ayrılarak aynı yıl Türkiye İş Bankası’nın kuruluşunda görev yapmış ve 1932’ye kadar bankanın Genel Müdürlüğü’nü yürütmüştür. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın kurulduğu, Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarıldığı, demiryolu yapımının hızlandığı, aşarın kaldırıldığı ve toprak dağıtımına gidildiği bu yıllarda ekonomi politikasının temel özelliği devlet eliyle oluşturulmaya çalışılan ulusal kapitalizm olsa da 1929 Ekonomik Buhranı ekonomide direksiyonu devletçiliğe bırakmıştır.

1932’de İktisat Vekilliği’ne getirilen Bayar, bu politikaların uygulayıcılarından birisi olmuştur ancak hiçbir zaman katı devletçiliği savunmamış liberal politikaların izlenmesini benimsemiştir. Kasım 1937’de İnönü ve Atatürk’ün anlaşmazlığı sonucu Başvekilliğe gelerek Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü Başvekili olmuştur.

Celal Bayar’ın Görev Süresi

M. Kemal Atatürk’ün vefatı sonrası Ocak 1939’da görevinden istifa etmiştir. Bu tarihten 1945 yılına kadar siyasal etkinliği sınırlı kalan Bayar, CHP içinde muhalefet kanadında bulunmuştur. Mayıs 1945 yılında Bütçe Kanunu görüşmelerinde red oyu vererek parti içi muhalefetin ilk işaretini veren Bayar ve arkadaşları, 7 Haziran 1945’te Dörtlü Takrir diye bilinen ve ülkede ve partide liberalleşmeyi isteyen bu önerge imza verenler haricinde oy birliğiyle reddedilmiştir. (İmza verenler: Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan’dır.) Diğer arkadaşlarının partiden ihraç edilmesinden sonra Aralık 1945’te CHP’den ayrılmıştır ve 1950 – 1960 arasındaki 10 yıllık döneme damgasını vuracak Demokrat Parti’nin kurucularından olup partinin başına geçmiştir.

1946’da yapılan baskın seçime tam olarak hazır giremeyen DP, seçimden 62 vekille çıkmış ve 1950’deki seçime değin CHP’ye karşı sert muhalefetini sürdürmüştür. 14 Mayıs 1950’deki ikinci kez birden çok partinin katıldığı seçimde, gizli oy – açık tasnif yöntemi ilk kullanılmış ve Demokrat Parti meclis çoğunluğunu alarak iktidara gelmiştir. Celal Bayar liderliğindeki bu değişim ‘Beyaz İhtilal’ olarak adlandırılmış ve 22 Mayıs 1950’de Celal Bayar’ın Cumhurbaşkanı olarak seçilmesini sağlamıştır. Cumhurbaşkanlığı döneminde Demokrat Parti üyesi değilse de Adnan Menderes ile birlikte parti ve ülke politikalarını belirlemiş ve CHP geleneklerini sürdürmüşlerdir.

Celal Bayar’ın Ölümü ve Bilinmeyen Yönleri

1954 ve 1957’de TBMM’de yapılan oylamalarda tekrar Cumhurbaşkanı seçilen Celal Bayar, 27 Mayıs 1960’ta yapılan askeri darbe ile birlikte görevine son verilmiştir. ‘Vatana İhanet ve Anayasayı İhlal’ suçlarından yargılanmış ve 15 Eylül 1961’de idama mahkûm edilmiş olan Celal Bayar’ın cezası yaşı nedeniyle dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın kararıyla affedilmiş ve Milli Birlik Komitesi kararıyla ömür boyu hapse çevrilmiştir.

Celal Bayar; uzun yıllar boyunca konjestif kalp yetmezliği sorununu yaşamaktaydı. Kaldırılmış olduğu İstanbul Göğüs ve Kalp Damar Cerrahisi Merkezi’nde, yani bugünkü Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde hayatını kaybetmiştir. Uzun bir siyasi kariyere sahip olan Bayar, 22 Ağustos 1986’da 103 yaşında hayata gözlerini yummuştur.

28 Ağustos tarihinde Ankara’da yapılmış olan devlet töreninin ardından doğum yeri olan Bursa Umurbey’de toprağa verilmiştir.

Celal Bayar’ın bilinmeyen yönleri isminde hala da satılmakta olan bir kitap bulunmaktadır. Oradan da kısa bir bölümü sizlerle paylaşmak isteriz. “Dünya haritası sıkça yeniden çizilmektedir. Güçler dengesi bozulmakta ve yeniden kurulmaktadır. Kimin, güçlü ya da zayıf olduğu geçici olan bir değer yargısıdır. Dünya, sürekli bir değişim içerisindedir. Bunun yanında sürekli olarak ta yeni güçler ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple yapılması gereken, yarınları yapabilecek kadar cesur, bugünü hak edecek kadar güçlü ve çalışkan olmalıyız. Bütün dünya ile dostuz. Bütün dünyanın da bizi dost olarak bilmesini isteriz. Ancak; Mondros Antlaşması’nda Batı’nın, yapılmış olan iki dünya savaşı sırasında Rusya’nın, Kıbrıs Barış Harekatı’nda da Amerika Birleşik Devletleri ülkelerinin bize nasıl bakmakta olduğunu hiçbir zaman unutmadan!”