İstanbul °C
Diyabetin kontrolünde beslenme nasıl olmalıdır? Diyabet tedavisi nedir?
Diyabetin kontrolünde beslenme nasıl olmalıdır? Diyabet tedavisi nedir?
Diyabetin kontrolünde beslenme nasıl olmalıdır? Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri hastalığın başka organları etkilememesi için gerçekten hassas bir sağlık konusudur.
Diyabet için Beslenme Tedavisi, hasta için Diyabetin kontrolünde temel yapı taşlarından biri beslenme tedavisidir. Diyabet Beslenmesinde amaç öncelikle metabolik değerlerin korunması ve ileri dönemde yeni hastalıklara davetiye çıkarmamaktır.
Aşağıdaki değerler gibi arzu edilen metabolik kontrolü sağlamak, beslenme tedavisinin amacıdır.
- Açlık kan şekeri (AKŞ) : 70 ile 120 mg/dl değerleri arasında olmalıdır.
- Tokluk kan şekeri (TKŞ) : 140 mg/dl değerinden küçük olmalıdır.
- HbA1c : %6.5 degerinden küçük olmalıdır.
- Total kolesterol : 200 mg/dl’den küçük olmalıdır.
- LDL kolesterol : 100 mg/dl’den küçük olmalıdır.
- Trigliserit : 150 mg/dl’den küçük olmalıdır.
Diyabetin ileri seviyelere ulaşıp aynı zamanda kronik komplikasyonların oluşmasını engellemek ve diyabetin tedavisinde beslenme çok önemlidir. Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak, aynı zamanda uzun hayat süreleri ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Diyabetli bireylerin beslenme tedavisi kişiye özeldir. Yaş, boy, vücut ağırlığı, fiziksel aktivite durumu, sosyo-ekonomik durumu göz önüne alınarak, uzmanlarca yeni bir beslenme alışkanlığı kazandırılmaya çalışılmaktadır.
Diyabetli bireyler uzman kişilerin desteği ile, yeterli ve dengeli beslenerek alabileceği enerji ve tüm besin ögelerini tüketirken kontrollü alınması gerekmektedir. Örneğin alınacak yüksek karbonidrat ellerde ve ayaklarda böbreklerin iflasına kadar gidebilecek süreç tüm yaşamınızı zora sokabilir.
Diyabetli Hastaların Enerji ihtiyacını kontrol etmesi gerekmektedir
Uygun vücut ağırlığının sağlanması ve sürdürülmesi diyabetin kontrolünde büyük önem taşımaktadır. Enerji dengesi, vücut ağırlığının korunmasını sağlar. Vücut Kitle İndeksine göre şişman konumunda olmamalıyız.
Tip 2 diyabetik bireylerin % 80’i obezdir. Enerji alımının azaltılması ile ağırlık kaybı metabolik kontrolü olumlu yönde etkiler. Diyabetik bireylerin enerji gereksinmeleri uzman kişilerle hesaplanarak, hastaya özel enerji diyetiyle yani kalori hesaplama ile verilen özel beslenme modeli ile, beden kitle yada vücut kitle ağırlığına inilmesi gerekmektedir.
Diyabet Enerji Bankası, Karbonhidratlardır. En önemli enerji kaynağıdır. Günlük diyetle mutlaka alınmalıdır. Aldığımız besinlerin içerisindeki karbonhidratlar lif yada posa, şekerler ve nişasta olarak bulunmaktadır. İnsülin kullanan Diyabetik hastalar, yemeklerinden alacakları karbonhidrat miktarına bağlı değişmektedir.
Karışım insülin kullanan hastaların karbonhidrat miktarının hesaplanıp, günlük tutarlılığıda olması gerekir. Diyabetli bir kişi özellikle verilen ölçülerde karbonhidrat kaynağı tüketmesi ve bu kaynakların tam taneli tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, sebzeler, meyveler, süt ve süt ürünleri haricinde doğal olmayan işlenmiş gıda ve içeceklerden uzak kalması mutlaka gerekmektedir.
Posa yada diğer adıyla lif yiyeceklerin sindirilemeyen kısmıdır. Diyabet Beslenme diyetinde posa yada lifin vücuttaki etkileri;
- Kan şekerini yavaş yükseltir,
- İnsülin ihtiyacını azaltır,
- Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak ağırlık kontrolüne yardımcı olur,
- Bağırsak çalışmasını düzenler, kabızlığı önler,
- Kanda yağların yükselmesini önler.
Diyabet Beslenmesinde diyetteki posa yada lif miktarını arttırmak için;
- Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih edilmeli,
- Pirinç yerine bulgur tercih edilmeli,
- Meyve suyu yerine meyve yenilmeli, kabuklu yenebilen meyveler iyice yıkandıktan sonra kabukları soyulmadan yenmeli,
- Günde en az 5 porsiyon sebze/meyve yenmeli,
- Öğünlerde salata yenmeli,
- Kurubakalgiller sıklıkla tüketilmelidir (haftada 2-3 kez).
Fakat alınacak lif miktarı doktor kontolünün dışına çıkılmaması gerekmektedir. Özellikle bazı diyabet hastalarında alınan liflerin tedavide negatif etki yaptığı Avusturya Hastanesinde çalışan uzman doktorlarca gözlemlenmiştir. (Diyabet hastalarının özellikle Avusturya Hastanesine gitmelerini önerebiliriz.)
Diyabet Beslenmesinde Vitamin, Mineral, Proteinlerin ve Yağların önemi nedir?
Diyabet Beslenmesinde Vitaminler ve Mineraller, yeterli ve dengeli beslenen diyabetikler günlük vitamin ve mineral gereksinmelerini uygulayacakları diyetle karşılayabilirler.
Proteinler ise özellikle kas gruplarının onarımı, yıpranmış doku tedavisi, vücudun büyüme ve gelişmesinin yanında, onarımında da etkilidir. Diyabet hastalarında vücudun protein ihtiyacı bu durumdan etkilenmez. Protein miktarı, önerilen miktarlarda alınması gerekmektedir. Ancak diyabete bağlı böbrek problemleri gelişmiş ise diyetle protein alımının sınırlandırılması gerekir.
Yağlar, yüksek enerji veren besin ögeleridir. Besinlerde içerikte bulunan yağ ve kolesterol miktarı günlük alınması gereken enerji yada kalori hesabından fazla olduğu zaman şişmanlığa yada obeziteye ve bunun doğurduğu kalp-damar hastalıklarına neden olmaktadır.
Diyabet Beslenmesindeki diyetle alınan toplam yağ miktarı, görünmez yağ (yiyeceklerin yapısında bulunan yağlardan), görünür yağ (yemeklere dışarıdan eklenen yağlardan) ile meydana gelmektedir.
Yağların miktarı ve cinsi kalp-damar hastalıklarının oluşumunda büyük önem taşır. Yağların içeriğindeki temel madde yağ asitlerine bakıldığında kendi içinde çeşitlenerek gruplara ayrılabilir. Yağların türlerine göre çeşitliliğini 2 ana grup altında inceleyebiliriz.
- Doymuş yağlar, tereyağı, içyağı, kuyruk yağı, katı yağlar, et, süt, peynirde bulunan yağların büyük bir kısmı,
- Doymamış yağlar ise ikiye ayrılır. Tekli doymamış yağlara zeytinyağı, fındık yağı, çoklu doymamış yağlara ise ayçiçek, mısırözü, soya, pamuk yağı ve balık yağı örnek verilebilir.
Sağlığın korunmasında diyetle alınan yağ türlerinin belirli bir dengede olması önerilmektedir. Bu dengenin bozulmaması için;
- Kırmızı et yerine, tavuk, balık, hindi eti tercih edilmeli,
- Haftada 1-2 porsiyon balık tüketilmeli,
- Etli yemeklere ayrıca yağ eklenmemeli,
- Yemek yapımında katı yağlar yerine sıvı yağların ( zeytinyağı/fındık yağı ve ayçi-çek/ mısırözü/soya yağı) kullanılması ve düşebilecek en az yağ miktarına kadar azaltılmalı,
- Haftada 2 kez yumurta yenilmeli,
- Doymuş yağlar ve kolestrol içerikli, glisemik indeksi yüksek besinlerden kaçılmalı, içerisinde yüksek doymuş yağ olan Sakatatlar (karaciğer, beyin, böbrek vb.) tüketilmemeli,
- Sosis, salam, pastırma, sucuk gibi et ürünleri tüketilmemeli,
- Hayvansal yağlardan Kuyruk yağı, iç yağı, tereyağ ve katı yağlar tüketilmesinden kaçınmalı,
- Yemekler pişirilirken kızartma ve kavurma yerine ızgara, haşlama veya fırında pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
Diyabetik Beslenme Öğünleri
Diyabet hastaların yedikleri yemekler ne kadar önemi var ise, yeme zamanlamada da dikkat etmesi gerekir. Düzgün bir diyetle, öğün saatlerinin bozulmaması hipo ve hiperglisemiyi önlemede çok önemlidir. Tip 2 Diyabet hastalığına kapılmamak ve tedavi süreçlerinde diyetlere uyulmalı öğün sıklığı zamanları ciddi seviyede önemlidir.
İdeal öğünlere dikkat etmek ve alınan öğün miktarı bireysel kan glikoz takibinde yardımcıdır. Diyabet Beslenmesinde günlük olarak 3 ana öğün, aralarda ise 2-3 ara öğün tüketilmesi genelde uzmanlarca uygun olarak görülür.
Diyabetli Beslenmesinde Yapay Tatlandırıcılar ve Diyet Ürünleri
Diyabet beslenmesinde enerji içeren ve enerji içermeyeneler olarak 2 tip yapay tatlandırıcı sınıf bulunmaktadır.
- Enerji içerenler: fruktoz, sorbitol, mannitol, ksilitol,
- Enerji içermeyenler: sakkarin, siklamat, asesülfam-K, aspartam.
İdeal öğün aralığı ve miktarı bireysel kan glikoz takibine yardımcı olur. 3 ana, 2-3 ara öğün tüketilmesi uygundur. Enerji içeren tatlandırıcılar belirli miktarların üzerinde tüketilmesi halinde kan şekerini yükseltebilirler. Sorbitol fazla alındığında ishale neden olabilir. Enerji içerikli tatlandırıcıların bulunduğu yiyeceklerin alınması doktor kontrolünde, danışılmadan tüketme yapılmamalıdır.
Yapay tatlandırıcılarda dikkat edilmeli ve doktor kontrolsüz kullanılmamalıdır. Hangi tatlandırıcı ne kadar kullanılacığına dair doktor haricinde bilgilere önem verilmemelidir. Çünkü her tatlandırının miktarındaki günlük kalori değeri aynı değildir.
Diyet ürünleri bazen işlenmiş halde marketlerde satılmaktadır. Fakat bu onların yenilebileceği anlamına gelmez. Diyet programı içinde bu tip gıdaların içeriğine bakılmalı ve danışılmadan tüketimi yapılmamalıdır.
Her diyet ürünü kullanılabilecek özelliklere sahip olmayabilir. En önemli ayrıntı ise diyet gıdaların içeriğindeki enerjisi ve kullanılan tatlandırıcı cinsidir. Çoğu diyet ürününün karbonhidrat içeriği düşük, yağ içeriği fazladır.
Diyabet Beslenme Tedavisi uzman eşliğinde yapılan bir beslenme modelidir. Kişiye göre değişebilir.Bunun için doktorunuza danışınız.
Diyabetik Beslenme Diyeti için Öneriler
- Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli,
- Bireye uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sürdürülmeli,
- Öğün atlanılmamalı,
- İnsülin ve/veya ilaç zamanlarına ve dozlarına dikkat edilmeli,
- Önerilen fiziksel aktivitelere (yürüyüş gibi) özen gösterilmeli,
- Sigaradan uzak durulmalıdır.
Kaynaklar ve Dış Bağlantılar
- Erge SA, Mercanlıgil S, Akal E, ve ark. Şeker hastalığı ve beslenme, HÜ Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara,
- Powers AM. Handbook of Diabetes Medical Nutririton Therapy, An Apsen Publication, Maryland, 1996.
- ADA. Nutrition principles and recommendations in diabetes. Diab Care 27(Suppl 1): S36-46, 2004.
- Franz M, et al. Evidence-based nutrition principles and recommen-dations for the treatment and prevention of diabetes and related complications. Diab Care 25: 148-98,
- Nutrition Sub-Comittee of the Diabtes Care Advisory Committee od Diabetes UK. The dietitians challange: the implementation of nutriti-onal advice for people with diabetes. J Hum Nutr Dietet 16: 421-52, 2003
- Coulston AM, Rock CL, Monsen ER. Nutrition in the Prevention and Treatment of Disease. A Harcout and Technology Company, USA
-
Hacettepe Üniversitesi-Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü | Yrd. Doç. Dr. Emine YILDIZ
- Türkiye Diyabet Programı
- WHO(Dünya Sağlık Örgütü)
BENZER KONULAR
YORUMLAR
