İnsanoğlunda son 150 yıldır bir dönüşüm görülmekte. Bu değişim gelişmekte olan ülkeler içinde olan Türkiye’de de dönüşüm izleri görülmeye başladı. Bu dönüşümlerden biride insanlardaki boy uzama değişiklikleri. Dünyada ve Türkiye’de kadın ve erkeklerde ortalama boy uzunlukları artmaya başlaması bir sorun mu? Yazımızda, Dünya genelinde ortalama erkek ve kadın boyu neden artıyor? Bilim bu konuda ne diyor? Dünyada ve Türkiye’de ortalama boy ne kadar arttı? İnsan boyunun artmasını sağlayan etkenler nelerdir? Ortalama boy uzunluğu değişiklikleri artmaya devam edecek mi? Dünya dışında yaşam olursa gelecek nesiller bizi cüce olarak mı anacak? soruların cevaplarını bilimsel yönden ele alacağız.

Dünya genelinde ortalama erkek ve kadın boyu neden artıyor? Bilim ne diyor?

Dünyada yaşam giderek daha zorlaşıyor. Dünya nüfusu 7 milyarı geçti. 1800’lü yıllarda dünya genelinde yaş ortalaması 45 iken şimdi 80 yaşın üzerine çıktı. Sadece yaş değil fiziksel olarak da bir değişim söz konusu. Artık eskiye oranla boy uzunluğu da artmış durumda. Ekonomik olarak gelişen ülkelerde ise neredeyse ortalama boy uzunlukları 10 santimden fazla artmış. Bu ülkelerin içinde en fazla boy uzama, Hollandalılarda görüldü. 150 yıl öncesine göre 20 santimlik bir artış görüldü. Hollanda da erkekler de ortalama boy uzunluğu 188 santim iken kadınlarda 170 santim olarak görülüyor.

Dünya genelinde ortalama boy uzunluğu artmasının sebebi, hakkında bilim insanları tarafından araştırılmakta. Münih Üniversitesi’nde ekonomi alanında tarihi profesörü olan John Komlos, insan boyları ile ilgili ilk araştırmaları 1980’li yıllarda yapmıştı. Bunun için ilk önce askeri kayıtları inceledi. Aklındaki insan boyunun artma sebebinin ekonomik ve sosyal hayat şartlarına bağlı olduğunu düşünüyordu. Yapılan incelemelerde aynı insanda hayat süresi uzaması, boy uzamasında da beslenme ve hastalıklar olduğu görüldü.

Beslenme ve hastalıklarla mücadele, bu 2 etken çocukluk döneminde ciddi etkileri vardır. Yeterli beslenmeyen ve hastalıklarla mücadele edemeyen bir vücut uzun boya sahip olamıyordu. Mesela eski yüzyıllarda yaşanan çocukları tehdit eden ishal, beslenmede alınan besinlerin direkt atılmasına neden oluyor ve vücut sağlam olamıyordu.

Dünya genelinde ortalama erkek ve kadın boyu neden artıyor? | Sağlıklı beslenme ve yaşam boy uzamasını etkiliyor

Ekonomik yaşam ve sosyal koşullar boy uzamasında ciddi etken

Başka bir bilim adamı bu konuyu araştırmak için, Ortaçağ’ı araştırmıştı. Northwestern Üniversitesi antropoloji profesörü olan William Leonard, beslenme şekli, sağlıklı yaşam ve genel hayat koşullarındaki oluşumların insanın boyunun artmasının öncülleri olarak belirtiyor.

Bunun için Ortaçağ’da yaşanan veba salgınları yüzünden neredeyse Avrupa kıtasında yüzde 60 insan nüfusu yok olmuştu. Geride kalanlar, kıtlık yaşamamış, besinlerden istediği gibi tüketmiş ve daha çok kalabalık yaşamaktan uzaklaşmış. Kalabalık yaşamayınca da hastalıklar otomatik olarak salgın boyutunda olmamış. Boylar uzamaya böylece başlamıştı.

Fakat Sanayinin gelişmesi ile boy uzaması birden düşüşe neden oldu. 17. yüzyılda Fransız bir erkeğin ortalama boyu 162 santimdi. O zamanda soğukların etkisi ile tarım ürünlerinin çoğu yok olmuştu. Savaşlar o dönemde çıkmaya başlamıştı. Almanya ve Fransa arasındaki 30 yıl savaşları bu zamanlarda başlamıştı. Avrupa karışık ve büyük zorluklar yaşıyordu. 18. yüzyılda ise Sanayi devrimi ile insanlar tekrar aynı kalabalık yaşama dönmeye başlamıştı. Boy gittikçe kısalıyordu. Zengin ve fakir arasında ciddi farklar oluşmaya başlamıştı. 19 yüzyılda halk ayaklanması ile tekrar tarım ayağa kalktı, kanalizasyon ve temiz su şebekeleri oluşturularak, ekonomik gelişmeler etkisini gösteriyordu. Bu zamandan sonra boylar artık tekrar uzamaya başlamıştı.

Okumadan Geçme: Yaşlanmayı önlemek ve ömrü uzatmak mümkün mü? Bilim ne diyor?

Aslında buna 20. yüzyıldan vereceğimiz en güzel örnek Kuzey Kore ve Güney Kore’dir. Birleşmiş Milletler İnsan Kalkınma Endeksine bakıldığında 195 ülke içerisinde, Kuzey Kore 188. sırada iken, Güney Kore 15. sırada idi. Kuzeyde yaşayan erkekler, güneyde yaşayanlara göre 8 santime kadar kısaydı. Güney Kore’nin ekonomi anlamında LG, Samsung, Hyundai gibi önemli markalara sahip olduğunu düşünürsek, refah seviyesi ve yaşam kalitesinin artması boya ciddi etkisi vardır.

Dünya genelinde ortalama erkek ve kadın boyu neden artıyor? | Sağlıklı beslenen çocukların boyları ergenlik çağının bitimine doğru büyük kısmı tamamlanır

Devletlerin sağlık ve sosyal hizmetleri de boy uzamasında etken

ABD’de sanayileşme tıpkı Avrupa gibi geliştiği 19. yüzyıllarda ortalama boy uzamasının artış sıralamasında birinciydi. 1970’li yıllarda erkeklerde ortalama boy 176 santim iken, kadınlarda 163 santimdi. Fakat neredeyse 50 yıla yakın ortalama boyda uzama yok. Bakıldığında Kuzey Avrupalılarda ciddi artışlar devam ediyordu.

Peki dünyanın bir numaralı ekonomik gücü olan ABD’de neden boylar uzamıyordu?

Prof. William Leonard bunun nedeni için ABD’nin sağlık ve beslenme hizmetleri konusunda yaşadığı sıkıntıdan olduğunu belirtiyor. ABD’de milyonlarca kişi sağlık sigortası sahibi olmadığı için sosyal hizmet alamıyor. Mesela ABD’li hamile kadın bir yarım alamazken, Avrupa’da en hızlı boy uzunluğu yaşayan Hollandalıların hamile kadınlarının evlerine özel hemşireler gönderiliyor.

Beslenme konusunda da halk pek dikkat etmiyor. ABD’de yaşayan her 3 kişiden 1’i obezite hastası. İşlenmiş gıdalar en çok bu ülkede tüketiliyor. Gdo’lu ve boş gıdalarla beslenen Amerikalıların gelecek nesillerinde de sorunlar devam edeceği görülüyor.

Dünya genelinde ortalama erkek ve kadın boyu neden artıyor? | Boy kısalığının önüne geçmek için çocukların ergenlik çağına girmeden önceki yıllarda doktor kontrolleri yapılmalıdır

Türkiye’deki ortalama erkek ve kadın boyu arttı

Son verilere göre Türkiye’deki ortalama erkek boyu 176 santime ve kadınlarda ise ortalama boy 163 santime çıktı. (Olcay Neyzi ve arkadaşlarının 2008 yılında yaptıkları araştırmalar baz alınmaktadır) Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de sağlık ve sosyal yaşamın ilerlemesi boy uzamasında etken rol oynamaya başladı.

Beslenme yetersizliği, uyku düzeni, stres, ergenlik dönemi, büyüme hormonu boy uzamasında etken rol oynuyor. Boy uzaması kadınlarda 16 yaşına kadar, erkeklerde ise 18 yaşına kadar yüzde 99’u tamamlanır.

Boy uzamasının bittiğini anlamak için, ergenlik döneminde yıllık artış 1 santimin altına düşüyorsa, büyümenin tamamlanması anlamına gelmeye başlamıştır.

Çocukluk döneminde boy uzunluğu yaşa göre normal olup olmadığı hastanelerin Çocuk Endokrinolojisi bölümünden takip edilebilmektedir. Özellikle gelişen sağlık teknolojisi boy kısalığının da önüne böyle geçebilmektedir.

Ayrıca Bakınız

• Çocuklarda boy uzaması nasıl olmalı?