Erkeklerde Alzheimer hastalığı neden daha ağır geçer?

Kadınların, erkeklere göre Alzheimer hastalığı nedeniyle ölüm riskinin daha az olduğu tespit edildi. Bunun nedenini araştıran bilim insanları, Erkeklerde Alzheimer hastalığı neden daha ağır geçer? Kadınların erkeklerden üstünlüğü mü? sorusuna cevap aradılar.

Erkeklerde Alzheimer hastalığı neden daha ağır geçer?

Alzheimer yaşlılıkta en sık görülen nörodejeneratif hastalıklardan biri. Nedeni hala bilinmemekle birlikte, Alzheimer’ın kesin tedavisi de bulunmuyor.

Fakat cinsiyetler arasında farklı seyrettiği kesin. Kadınlar daha uzun yaşadıkları için kadınlar arasında hastalığın görülme sıklığı gerçi daha fazla, ama zihinsel kayıp daha yavaş ilerliyor ve erkeklere kıyasla daha az agresif seyrediyor.

Kaliforniya Üniversitesi’nden Emily Davis, erkeklerin kadınlara göre, Alzheimer hastalığından ölme riskinin yüzde 62 daha yüksek olduğunu söylüyor. Bunun nedenini öğrenmek isteyen araştırmacı, kadın ve erkek arasındaki genetik farka odaklandı: Cinsiyet kromozomları.

Kadınlarda X kromozomunun iki kopyası bulunurken, erkeklerde sadece tek bir X kromozomu ve körelmiş bir Y kromozomu bulunuyor. Gerçi dişi hücrelerdeki X kromozdan birisinin etkinliği durmuş durumda, ama yine de bazı protein kotlarının okunabildiği bilinmekte.

Peki bu kadın ve erkekteki risk farklılığını açıklayabilir mi?

Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen araştırmacılar, genetik değişimden geçirilmiş farelerle deneyler yaptılar.

İnsanlar gibi yaşlı farelerde de, beyindeki indirgeme süreçlerinin tetiklemesiyle ve hücreye zarar veren amiloid ve tau proteinlerinin birikimi sonucunda ilerleyen bir demans gelişir.

Araştırmacılar bu fareleri bellek testinden geçirdiklerinde, XY gen tipindeki farelerde daha ağır seyreden zihinsel kayıp geliştiğini saptadılar. Örneğin, suyun altında gizlenmiş bir platformu çok zor görmüşler ve bir test odasında elektroşok verildiğinde hafızalarında hiçbir şey kalmamış.

Tek X kromozomuna sahip fareler demans hastalığı yüzünden daha erken ölüyorlar. Burada ilginç olan şu: XX kromozomuna sahip
farelerde de aynı oranda amiloid proteini birikmesine rağmen, tek X kromozomuna sahip farelerde zihinsel kayıp daha hızlı ilerliyor.

Anlaşıldığı üzere ikinci X kromozomu Alzheimer’in negatif sonuçlarından koruyor. Demek ki cinsiyet kromozomlarının Alzheimer’in gelişimi üzerindeki rolü görmezden gelinemez. Anlaşıldığı üzere kadınların beyin hücrelerinde daha fazla KDM6A- geni bulunuyor.

Ayrıca bu gene ilave olarak bunun çok etkin bir varyantına da sahipler. Bu gen kadınların yüzde 13’ünde, erkeklerin ise yüzde 7’sinde
bulunuyor.

Bu gene sahip kişilerde de alzheimer daha yavaş ilerliyor. X kromozomu ve KDM6A geninin koruyucu etkisi Alzheimer’e karşı dirençlik kazanmanın şansını artırıyor.

Mesela KDM6A’nın daha fazla üretilmesi sağlanabilirse böyle bir şans elde edilebilir. Ancak bunun için daha birçok sorunun yanıtlanması gerekiyor.

Kaynak: A second X chromosome contributes to resilience in a mouse model of Alzheimer’s disease, Science Translational Medicine, 26.08.2020.

Ayrıca bakınız

• Demans (Bunama) ve Alzheimer arasındaki fark nedir?
• Bunama (Demans) nasıl anlaşılır? Bunamanın aşamaları ve Hasta Bakımı