Eş seçimi yaparken genlerin etkisi var mı?

İnsan gen haritası çıkarıldığından beri, gen araştırmaları bitmek bilmiyor. Bunlardan birisi de eş seçimi. Gen araştırıcıları bu sefer Eş seçimi yaparken genlerin etkisi var mı? Eş seçiminde farklılıklar daha mı ilgi çekici geliyor? sorularına cevap aradılar.

Eş seçimi yaparken genlerin etkisi var mı?

İster hayvanlar dünyasında olsun ister insanlar arasında eş seçiminde koku önemli bir rol oynar. Koku her şeyden önce potansiyel eşin genetik benzerliğini açığa çıkarır. Bu özellikle de bir grup bağışıklık geni olan ve patojenik savunma için önemli olan MHC kompleksi için geçerli. Bir birey ne kadar çeşitli MHC moleküllerine sahipse, enfeksiyonlara karşı o kadar iyi donanımlı sayılır.

Birçok hayvan bu yüzden içgüdüsel olarak MHC genleri kendi genlerinden farklı olan eşleri seçiyor ve bu şekilde yavrularının çok güçlü bağışıklık sistemine sahip olmalarını sağlıyorlar.
MHC kompleksi kokusunun insanda hangi rolü oynadığı henüz tartışmalı.

Bazı araştırmalar insanların da farklı savunma sistemine sahip eşler tercih ettiklerini gösterirken, bazıları bu etkiyi ortaya koymadı. Bu konuyla ilgili en kapsamlı araştırmayı gerçekleştirilen Alman araştırmacı Ilona Croy bağışıklık genetiğiyle ilgili verileri Alman Kemik İliği Bağış Bankası’nda (DKMS) kaydedilen 3.691 çiftin verilerini inceledi.

Hormonsal doğum kontrol yöntemleri kokuyu etkiledikleri için araştırma çerçevesinde bütün kadınlara eş seçimi sırasında doğum kontrol hapı kullanıp kullanmadıkları da soruldu. Araştırmacıların tezine göre eğer insan da içgüdüsel olarak farklı “bağışıklık kokusuna” sahip eş seçiyorsa, evli çiftler arasında bağışıklık genleri, rastlantısal olarak bir araya getirilmiş çiftlerinkinden daha farklı olmalıydı.

Ve bu farklılık kadının eşini tanıdığı sırada doğum kontrol hapı kullanmış olması halinde daha da belirgin olmalıydı. Ne var ki sonuç bu tahminle örtüşmedi. MHC genlerinin çeşitliliği evli çiftlerde diğerlerinden farklı değil. Hatta bunun yerine evli olanlar genetik olarak birbirine daha benzer çıktı ve doğum kontrolünün de etkisi kanıtlanamadı.

Araştırmacılar bu sonuçların MHC kompleksi kokusunun insanlar arasındaki eş seçimi için sanıldığından daha az rol oynadığını gösteriyor. En azından söz konusu uzun süreli ilişkiler olduğu zaman.

Evlilik için seçilen eşte sosyo ekonomik statüden, ortak ilgi alanları ve aile düzeni gibi kültürel beklentiler önemli.

Koku ve bağışlık sisteminin evlilikte çok fazla önemli olmasa da yine de ilişkiler üzerinde etkili olabilir. Daha önceleri 242 çiftle gerçekleştirilen bir araştırma, bağışıklık genlerindeki çeşitliliğin az olduğu çiftlerde kişiler eşlerini daha az çekici buldukları gibi cinsel olarak da pek memnun olmadıklarını ortaya koymuştu.

Bilim insanları MHC genlerinin çeşitliliğine göre gerçekleştirilen eş seçiminin çocukların sağlığı üzerindeki etkisini de araştırdı. Evli çiftlerin bağışıklık sistemleri birbirine daha çok benzemesine rağmen çocuğun zayıf bir bağışıklık sistemiyle doğma riski çok düşük. Hatta kuşakların göçler nedeniyle melezleştiği bir toplumda MHC genleri zaten çok çeşitli.

Bu yüzden eş seçiminin MHC genlerinin çeşitliliğine göre yapılmasının çok da önemli olmaması gerek diyor araştırmacılar. (Marriage does not relate to major histocompatibility complex: a genetic analysis based on 3691 couples, Proceedings of the Royal Society B, 7.10.2020.)

Ayrıca bakınız

• Eş seçimi yaparken en çok nelere dikkat ediliyor?