Eski Venüs gezegeni yaşama elverişli miydi?

Gündüz gökyüzüne baktığımızda çıplak gözle gördüğümüz ve hep onu Ay sandığımız Venüs gezegeni dünyanın yakın komşu gezegeni. Son yapılan araştırmalarda Venüs’ün özellikleri içine yeni eklemeler yapacağız. Eski Venüs gezegeni nasıl yaşanamaz hale geldi? Venüs’de yaşam neden olamaz? Jüpiter’in Venüs’e etkisi nasıl olabilir?

Eski Venüs gezegeni yaşama elverişli miydi?

Belki de komşu gezegen Venüs yaklaşık 700 milyon yıl kadar öncesine kadar yaşama elverişli, su zengini bir dünyaydı. Ancak bu durum çabuk değişmiş. Okyanuslar buharlaşmış ve hızlı seyreden sera etkileri gaz kılıfını boğucu bir yoğunluğa ve ölümcül sıcaklığa ulaştırmış.

Günümüzde Venüs’teki sıcaklık 460 derece ve atmosfer basıncı da dünyamızdakinden 90 misli fazla. Peki bu cehennem koşullarına giden ani değişime neden olan neydi?
Gezegen araştırmacıları bugüne dek güneş ışığının göreceli olarak yavaş artışının niçin bu kadar vahim sonuçlar doğurduğu konusunda sadece tahminler yapabiliyorlardı. Bazıları şiddetli volkanik etkinliklerin Venüs iklimini dengelediğini tahmin ederken, diğerleri bunu alışılmışın dışında yavaş rotasyona ya da özel atmosferik akımlara bağlıyorlardı.

Kaliforniya Üniversitesi’nden Stephen Kane ve ekibi ise yeni “suçlular” buldular. Araştırmacılar Venüs’ün daire biçimindeki yörüngesinde diğer dikkat çekici bir şeyi daha incelediler. Venüs, güneş sistemindeki tüm gezegenler arasında en düşük yörünge eksantrikliğine sahip. 0,006’lık değeriyle mükemmel daireye çok yakın.

Oysa dünyamızın yörüngesi şu sıralar 0,16’lık değeriyle çok daha eliptik durumda. ‘Araştırmalar, yörüngesel eksantrikliğin bir kaya gezegeninin iklim gelişimi için önemli sonuçları olduğunu gösterdi’ diyor Kane. Dünyanın yörüngesindeki periyodik oynamalar, mevsimlerde, güneş radyasyonunda ve karbon döngüsünde değişikliklere yol açmış.

Bu gelişmenin buz çağlarına ne olduğu gibi kitlesel yok oluşlarda da katkısı olduğu belirtiliyor. Venüs’te de yörünge biçimindeki önemli değişim, iklim değişimine yol açmış olabilir.
Bilim insanlarının modellerine göre Venüs’ün yörüngesi yaklaşık bir milyar yıl kadar önce günümüzde kıyasla daha eliptik ve eksantrikliği 0,3 değerinde olabilirdi.

Jüpiter gezegeni’mi suçlu?

Ayrıca yörüngenin biçimi de belirgin periyodik oynamalar göstermiş olmalı diye açıklayan uzmanlar, olası bir suçlu da buldular: Jüpiter gezegeni. Bu gaz devinin geçmişi boyunca pozisyonunu bir- kaç kez değiştirdiği biliniyordu. Günümüzde Güneşin etrafında döndüğünden dört kat daha uzakta oluştuktan sonra, çok erken bir zamanda güneş sisteminin içlerine doğru ilerledi.

Orada ise Dünya, Mars ve diğer iç gezegenlerin gelişimini etkilemiş olabilir. Daha sonra Jüpiter yine yavaş yavaş dışa doğru sürüklendiğinde, yerçekimi kuvveti etkisi, Venüs’ün yörüngesini daha değişken ve daha eliptik bir hale getirmiş olabilir.

Gezegen araştırmacılarının hesaplarına göre daha eliptik bir yörüngeli Venüs, güçlenen gelgit kuvvetleri ve buna bağlı ısınmayla, daire biçimindeki yörüngesine kıyasla en az yüzde beş daha fazla su buharlaştırmış.

Venüs’ün yörüngesi son yüz milyon yıllar içinde yeniden istikrarlı hale gelerek yeniden yuvarlaklaşmaya başlamışsa da yaşama elverişli komşu gezegenimiz için artık çok geç.

Ayrıca bakınız

• Cehennem gezegen Venüs’de yaşam mümkün mü?