Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon nedir?

Eskiden fizik tedavi ve rehabilitasyon; kısaltılmış olarak FTR olarak bilinen, işi zor olsada saygın bir meslek dalı olup, insanların sağlık ve yaşam kalitesini arttıran Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon nedir? Fizik tedavi neden önemli? Rehabilitasyon nedir? Rehabilitasyon nasıl uygulanır?  FTR uzmanı yada Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanlığı neden önemli? sorularının cevabı için okumaya devam ediniz.

Fiziksel tıp ve rehabilitasyon nedir?

Fiziksel tıp ve rehabilitasyon temelinde kas-iskelet sistemi bozukluluğu olan hastalarla ilgilenen, konservatif (cerrahi dışı) tedavisi ve rehabilitasyon konu edinen tıbbi bir uzmanlık dalıdır. Sadece kas-iskelet sistemi değil, bunla beraber, diğer sistemlere ait doğumsal ya da edinilmiş hastalıklar nedeniyle fizyolojik ya da anatomik yetersizliklerde bu alanın içine giriyor.

Fiziksel tıp ve rehabilitasyon kısaca FTR, her yaşa, nörolojik, ortopedik, romatizmal ve kardiyopulmoner hastalıkların nedne olduğu ağrı, işlev kaybını tedavisi ile ilgilenir yada tedavilere destekleyici olur.

Türkiye’de ilk FTR 1927’de Bursa Askeri Hastanesi fizik tedavi ve kaplıcaya dönüştürülerek kurulmuştur. 1945 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kurulan Fizik Tedavi ile ilgili akedemik birim oluşturulmuştur. 1981 yılında Yüksek Öğretim Kurumu kısaca YÖK tarafından Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı olarak onaylanmıştır.

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, sağlık alanındaki koruyucu, medikal, cerrahi tedavi uygulamaların içinde ve özünde yer alan önemli bir tıp dalıdır. Tüm tıp dallarındaki hastalıklarda uygulanan tedavilerin ayrılmaz bir bileşenidir.

Fiziksel Tedavi mi Rehabilitasyon mu?

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, içindeki Fizik Tedavi ayrı, Rehabilitasyon ayrı olarak düşünülemez. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon bütüncül bir tedavi yöntemidir. Birini bitirip, sonra diğerini uygulamak diye bir şey olmaz.

Rehabilitasyon uygulamaları Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı başkanlığındaki bir ekiple yürütülmektedir. Ekipte, ayrıca hastanın hastalığıyla ilgili uzman doktorlar, psikiyatr, psikolog, önemli ve yorucu görevler üstlenen fizyoterapistler, rehabilitasyon hemşiresi, diğer pek çok yardımcı eleman yer almaktadır.

Rehabilitasyon uygulamalarına, hastaların hastalıklarıyla ilgili tedavileri bittikten sonra değil, tedavilerinin hemen başında başlanmalıdır.

Aksi halde hastalıklar ister medikal, ister cerrahi yöntemlerle başarıyla tedavi edilse de, hastalar kısa sürede kalkıp, fonksiyonel hale gelemezler. Hatta yatmaya bağlı ortaya çıkan bozukluklarla yaşamlarını  yitirebilirler.

Bu yazıda; yatmaya, hareketsiz kalmaya bağlı çeşitli organlarda çıkacak kalıcı bozuklukları önlemek amacıyla, başlangıç dönemindeki (akut dönem) koruyucu önlemler ve Rehabilitasyon uygulamalardan kısaca söz edilecektir.

Neden Rehabilitasyon uygulanmalı?

Rehabilitasyon uygulamalarındaki asıl amaç; bireylerin beden, beyin, zihin, ruh sağlığını korumak, bozulmasını engelleyici önlemleri almak, onları kısa sürede aktif hale getirmektir.

Çeşitli nedenle dokularda oluşan bozuklukları iyileştirmek, tedavi etmek amacıyla Fiziksel Tedavi Ajanları uygulanırken, bir yandan da hemen Rehabilitasyon işlemleri uygulanmaya başlanmalıdır.

Rehabilitasyon sürecinde hangi uygulamalar yapılır?

• Desteklemeler yapılması.Tüm yatan hastaların, komadakiler de olmak üzere yoğun bakım hastalarının, tüm vücut eklemlerini fonksiyonel durumda tutacak desteklemeler acilen yapılmalı, uygun egzersizlere hemen başlanmalıdır.
• Masaj uygulamaları. Deri atrofileri ve basınç yaralarına engel olmak için hastalar belirli aralıklarla döndürülmeli, nazik masaj uygulanmalı, diğer koruma önlemleri alınmalıdır. Aksi halde oturmak sorun olur, ayrıca ciddi yaşamsal sorunlar ortaya çıkar.
• Egzersiz uygulamaları. Hareketsizlik nedeniyle tendonlar, bağlarda yapışıklık, sertlikler, eklem kıkırdağı bozulmalarına bağlı eklem fonksiyonları, kas kitlesi ve gücünde kayıplar, motor tetikleme bozuklukları oluşur. Önlemek amacıyla tüm eklemlere duruma göre, aktif (izometrik, izotonik ), yardımlı aktif, pasif eklem hareketleri, diğer uygun egzersizler yaptırılmalı, gerekiyorsa elektriksel uyarılarla kaslar çalıştırılmalıdır. Kas koordinasyonu, denge ve dayanıklılık korunmalı, oluşacak kayıpları önlemeye yönelik sırayla uygun çeşitli egzersizler uygulanmalıdır.
• Ayağa kaldırma uygulamaları.  Ayak tabanının yere basması. Olabildiğince erken sürede ayak tabanının yere bastırılması, vücut ağırlığının ekstremiteye verilmesi, derin duyu kayıpları, osteoporozu önlemek, yürümeye hazırlık için önem taşımaktadır.

Hasta neden hemen ayağa kaldırılmalı?

• Çeşitli kardiyovasküler bozukluklar, emboli, trombüs, trombofl ebit oluşumunu engelleyici pozisyonlar ve egzersizler uygulanmalıdır.
• Yatmaya bağlı oluşan ortostatik hipotansiyonu önlemek için, hastanın olabildiğince oturtulmasına ve erken ayağa kaldırılmasına özen gösterilmelidir.
• Akciğerlerde yatmaya bağlı olan konjesyon ve enfeksiyon nedeniyle olacak kapasite bozukluklarını önleyici pozisyonlar verilmeli, solunum egzersizlerine hemen başlanmalı, hasta oturtulmaya çalışılmalıdır.
• Renal sistemde (böbrek, idrar kesesi, yolları) yavaşlama nedeniyle oluşacak taş ve enfeksiyon oluşumuna engel olunmalıdır.
• Sindirim sistemi sorunları, iştahsızlık, beslenme bozuklukları, kabızlık önlenmeli, hasta olabildiğince kısa sürede ayağa kaldırılmalıdır.
• Hastanın eğilebilen masaya (tild table) alınarak, dereceyle ayakta durma pozisyonuna getirilmesi, yukarıda yazılan tüm sorunları önlemekte yararlı olmaktadır.
• Merkezi sinir sistemi bozukluklarının, nöro-psikolojik bozuklukların önlenmesi, için de uzun süre yatağa bağlı kalınmaması gereklidir.

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanlığı neden önemli?

Psikolojik, fizyolojik, fonksiyonel bozukluğu ve yetersizliği olanları yeniden eski sağlığına kavuşturmak; özürlü ve engellileri aktif, bağımsız hale getirme uğraşları bazen, ömür boyu sürecek uzun zaman, emek gerektirmektedir. Bu da hasta, hasta yakınları ve çevresindekiler için her yönden zorluklara, sonuçta da birey, aile, ülke ekonomisi için büyük kayıplara yol açmaktadır.

İşte bu nedenlerle, Rehabilitasyon uygulamalarının önemini; tüm hekimler, sağlık görevlileri, yetkililer, hastalar iyice kavramalı, tüm hastalar ve hastalıklarda Rehabilitasyon çalışmalarına hemen başlanmalıdır.

Bunun için de, tüm Sağlık Merkezleri’nde, tüm elemanların yeter sayıda olduğu iyi bir Rehabilitasyon ekibi oluşturmalı, büyük emeklerle özveriyle görev yapan elemanlara gerekli tüm destekler verilmelidir.

Ayrıca bakınız

• Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır?