Dünya yakınlarında oluşan hızlı radyo patlamasının bize etkisi ne olur?

2020 sonlarına doğru gelirken Dünya yakınlarında gizemli bir ‘hızlı radyo patlaması” tespit edildi. Peki Dünya yakınlarında oluşan hızlı radyo patlamasının bize etkisi ne olur? Hızlı radyo patlaması (FRB) nedir?  Magnetarlar nedir? soruları için okumaya devam edin.

Dünya yakınlarında oluşan hızlı radyo patlamasının bize etkisi ne olur?

3o bin yıl önce Samanyolu’nun öteki tarafındaki ölü bir yıldız, radyo ve X ışını enerjisinden oluşan bir karışımı şiddetle püskürttü. 28 Nisan 2020’de bu “geğirme” Dünya’ya ulaştı ve dünyanın dört bir yanındaki gözlemevlerini alarma geçirdi.

Sinyal yarım saniye içinde kayboldu ama bilim insanlarının dikkat çekici bir olayı tespit etmesine yetti: Bu, Samanyolu’ndaki bilinen bir yıldızdan yayılan ilk “hızlı radyo patlaması” (FRB) idi.

FRB’ler 2007 yılında keşfedildiklerinden beri bilim insanlarını şaşırtıyor. Bu güçlü radyo dalgası patlamaları en fazla birkaç milisaniye sürüyor ama bu süre içinde Güneş’in yüz yılda ürettiğinden daha çok enerji üretiyorlar.

Bilim insanları bu patlamalara neyin sebep olduğunu henüz tam olarak saptayamadı. Çarpışan kara deliklerden uzay gemilerine kadar birçok açıklama öne sürüldü. Şimdiye kadar bilinen tüm FRB’lerin kaynağı, yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki başka galaksilerdi. Oysa bu FRB farklı.

Teleskopla yapılan gözlemlere göre bu uzay patlaması, Vulpecula takımyıldızında bulunan, Dünya’dan 30.000 ışık yılı uzaktaki bilinen bir nötron yıldızından geliyor. Nötron yıldızları, ölü yıldızların yoğunlaşmış ve hızla dönen çekirdekleri. Güneş’inki kadar kütleyi şehir büyüklüğünde bir topa sığdırıyorlar. Ayrıca bu nötron yıldızı, “magnetar” denilen daha da garip bir yıldız sınıfına giriyor.

Magnetarlar, inanılmaz derecede güçlü manyetik alana sahip ve yıldızın kendisi öldükten çok sonra bile yoğun miktarda enerji yayabilen yıldızlar. Öyle görünüyor ki evrendeki gizemli FRB’lerin en azından bir kısmının kaynağı magnetarlar.

İtalyan Ulusal Astrofizik Enstitüsü’nden Sandro Mereghetti, “Daha önce bir magnetardan gelen ve hızlı radyo patlamasına benzeyen bir radyo dalgası patlamasını hiç görmemiştik.” diyor. “Bu, magnetarlar arasındaki hızlı radyo patlamaları arasında bağlantıyı kanıtlayacak ilk gözlemlerden biri.”

Galaksiye X ışını ve radyo dalgaları saçan bir magnetar

2014 yılında bilim insanları, SGR 1935+2154 adlı magnetarın rastgele aralıklarla güçlü gama ışınları ve X ışınları yaydığını görünce keşfetmişlerdi. Ölü yıldız bir süre sakinliğini koruduktan sonra Nisan ayı sonlarında güçlü bir X ışını patlamasıyla uyandı. Mereghetti ve meslektaşları, bu patlamayı, evrendeki en yüksek enerjili olayları yakalamak için Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) tasarladığı INTEGRAL uydusuyla tespit ettiler.

Aynı zamanda Kanada’nın Britanya Kolumbiyası eyaletinde bulunan bir radyo teleskop da aynı kaynaktan gelen bir radyo dalgası patlaması tespit etti. Ertesi gün, Kaliforniya ve Ulah’taki radyo teleskoplar FRB tespitini doğruladı. Magnetarlarda radyo dalgası ve X ışını patlamalarının aynı anda yaşandığı daha önce hiç görülmemişti. Bu durum, magnetarların çok büyük ihtimalle FRB kaynakları olduğunu gösteriyor.

ESA’da görev yapan bilim insanı Erik Kuulkers’a göre bu bulguyu mümkün kılan şey, Dünya’daki ve yörüngedeki birden fazla teleskobun patlamayı aynı anda ve elektromanyetik tayftaki birçok dalga boyunda yakalayabilmesi oldu. Kuulkers, bu gizemli fenomenin kökenini açığa çıkarmak için kurumlar arasında daha fazla işbirliği yapılması gerektiğini söylüyor.

Ayrıca bakınız

• Çin uzay istasyonu dünyaya çarpacak!