Köpeklerin evrimi ve insanla yakınlaşması ne zaman oldu?

İnsanlar sürekli olarak çevresi ile etkileşim halinde olan bir canlıdır. Bu yazımızda Köpeklerin evrimi ve insanla yakınlaşması ne zaman oldu? Köpek ırkları kaç tanedir?Evcilleştirme nedir? Köpeklerin evcilleştirilmesi nasıl gerçekleşti? Evcilleştirme süreci nasıl ilerlemektedir? İnsanların köpekler üzerindeki etkisi nedir?  sorularının cevaplarını alabileceksiniz.

Köpeklerin evrimi ve insanla yakınlaşması ne zaman oldu?

İnsan çevresiyle her zaman etkileşim içinde olan bir canlı olarak evrimleşmiştir. Toplayıcılık ve avcılıkla başlayan evrimleşme süreci, insanın yerleşik hayata geçmesiyle günümüzdeki devletlerin, özel mülkiyetlerin yani evlerin oluşmaya başlamasıyla devam etmiştir.

Ancak bu sürecin başında her zaman olduğu gibi insan çevresiyle iletişimi en yüksek düzeye çıkartmıştır. Yerleşik hayata geçilmesinde ilk olarak bitkilerin evcilleştirilme süreci ve sonrasında da hayvanların evcilleştirilmesi süreci başlamıştır.

Günümüzde birçok insanın yerleşik hayat ve tarım ile başlayan bu serüvende evcilleştirme kavramında başı çeken ilk hayvanın At ya da Tavuk olabileceği aklına gelmektedir. Ancak bilmek gerekir ki evcilleştirme yani bir hayvan ya da bitkiyi mevcut yerleşim yerlerine adapte etme süreci ilk olarak köpek ile başlamıştır. Köpekgiller(Canidae) familyasından olan köpeğin evcilleştirilmesi nasıl gelişmiştir?

Daha yırtıcı ve vahşi hayvanların insanların yerleşik düzenlerine saldırılarda bulunmasında adeta muhafız görevi gören köpekler sahiplerine yüksek bir bağlılık ile yaşamışlardır. İnsanların da yetiştirdikleri bitkilere ve avladıkları diğer besinleri korumaya çalışmasındaki bu mutualist ilişki günümüze kadar bozulmadan süregelmiştir.

Köpekler Kurtlardan evcilleştirildi

Köpeklerin evrimi | Köpeklerin evcilleşme süresi

Son yapılan araştırmalar köpeklerin tarihçesi için ciddi bilgiler elde edildi.

Tahminen ilk kez 15.000 yıl önce, son buzul çağının bitimine doğru kurtlar evcilleştirilerek köpeklere dönüştü. Bu dönüşümün ardından insanlarla köpekler arasındaki ilişkinin ne şekilde geliştiği ise gizemini koruyor. Bu gizemi aydınlatmayı amaçlayan araştırmacılar, binlerce yıl öncesinden köpek ve insan DNA’sının şimdiye kadarki en kapsamlı karşılaştırmasını yaptı. Çalışma, köpeklerin ve insan- ların birlikte seyahat ettikleri ve yolları ayırdıkları bölgeleri ortaya koyuyor.

Köpekler, hayvanların evcilleştirmesi tarihinin en büyük muammalarından biridir. Yapılan birçok çalışmaya rağmen köpeklerin tam olarak ne zaman, nerede ve nasıl ortaya çıktıkları hala bilinmiyor.

2016’da yapılan bir araştırma, köpeklerin Asya’da ve Avrupa veya Yakın Doğu’da olmak üzere iki kez evcilleştirilmiş olabileceği sonucuna vardı, ancak birçok bilim insanı bundan emin olmak için yeterli kanıt olmadığını savundu. Birkaç yıl sonra, Amerika’da 10.000 yıl kadar erken bir tarihte köpeklere dair belirtiler olduğuna işaret etti ancak bu köpeklerin genetik bir iz bırakmadan yok oldukları görülüyor.

Diğer araştırmalar Sibirya’da ve başka yerlerde eski köpeklere ait bulgular tespit etti ancak oraya nasıl geldiklerini veya diğer köpeklerle genetik ilişkileri bilinmiyor.

Oxford Üniversitesi ve Francis Crick Enstitüsü’nden araştırmacıların yeni çalışmasında Avrupa, Sibirya ve Yakın Doğu’dan yaklaşık 11.000 yıl öncesine ait 2000’den fazla köpek fosili incelendi. Bu çalışmada elde edilen 27 köpek genomu ile antik köpeklere ait tespit edilmiş genom sayısı 32 oldu. Araştırmacılar, elde edilen köpek genomlarıyla, onlarla aynı yerde ve zamanda yaşamış 17 insanın genomlarını karşılaştırdı.

Köpek DNA’larının analizleri 11.000 yıl kadar önce Yakın Doğu, Kuzey Avrupa, Sibirya, Yeni Gine ve Amerika’da yaşamış beş farklı köpek ırkı olduğuna işaret ediyor. Bu sonuca
göre evcilleştirme sürecinin çok daha önce başlamış olması gerektiğini belirten araş- tırmacılar, bulguların arkeolojik kanıtlarla uyumlu olduğunu ifade ediyor.

Almanya’da keşfedilen ve 15.000 yıl öncesi tarihlenen fosiller köpeklere dair en eski kalıntılarını oluşturuyor. Çalışmada tespit edilen beş antik ırkın genetik izlerinin günümüz köpeklerinde hala mevcut olduğunu belirten araştırmacılar, Chihuahua’ların soylarının antik Amerikan köpeklerine kadar izlenebildiği, Husky’lerin eski Sibirya köpeklerinin genetik mirasını taşıdığını söylüyor.

Çalışmada, birçok yerde insan ve köpek genomları arasında bir örtüşme olduğu görüldü. Örneğin, yaklaşık 5000 yıl önce İsveç’teki insanlar ve köpeklerin genetik izleri Yakın Doğu’ya kadar sürülüyor. Bu bulgu, ilk çiftçilerin yeni bölgelere göç ederken köpeklerini de yanlarında götürdüklerine işaret ediyor.

Bu örtüşmenin görülmediği yerler de var. Almanya’da 7000 yıl önce çiftçiler de Yakın Doğu’dan gelmiş olmalarına rağmen köpekleri genetik açıdan Sibirya’dan gelmiş gibi görünüyor.

Günümüzdeki köpeklerin soylarını 11.000 yıl önceki ırklara kadar izlenebiliyor.

Diğer Hayvanların Evcilleştirme Süreçleri

Köpeğin hemen ardından insanoğlu evcilleştirme sürecine sırasıyla domuz, koyun, keçi ve sığır gelmektedir. Görünen odur ki At ve tavuk bir hayli arka sıralarda yer almaktadır. Bunun asıl sebebi ise tarihsel süreçte insanoğlunun gelişiminin ihtiyaçlardan ileri gelmesidir.

Koruyucu olması sebebiyle evcilleşen köpekten hemen sonra domuz, koyun ve keçi gibi hayvanların sıralanması bu hayvanların koruyucu olmasından çok daha az zahmet ile daha çok besin elde etmesidir.

Genel bir bakış açısıyla önceliği güvenliğe veren insanoğlu daha sonrasında verimliliğe göz dikmiştir. Daha az saldırgan olan domuz ve keçi gibi hayvanlardan sonra sığırın ve daha sonrasında atın gelmesinin sebebi ise yine ihtiyaçlara göre belirlenmiştir.

İnsanoğlu yerleşik hayata geçmesi ve evcilleşen hayvanlarıyla gittikçe geliştirdiği tarlalarda daha fazla güç elde etmek ve tarlalarında kullanmak için daha güçlü hayvanlara ihtiyaç duymuştur. Bu sebeple hem etinden hem sütünden yararlanabileceği sığır ve inek gibi hayvanlardan sonra daha güçlü olabileceği atı evcilleştirmiştir.

İlerleyen süreçte atın sadece güçlü olması tarlalarda kullanılması gerekliliğinden başka yollara evrilmeye başlamış ve tekerleğin de icat edilmesiyle birlikte ulaşım için de at kullanılmaya başlamıştır. Bu süre zarfında kendi güvenliğini daha rahat sağlayan insan için köpekler sadece güvenlik unsuru olmaktan çıkarak artık insan için bir “arkadaş” konumuna gelmiş ve neredeyse sosyal statü içerisinde insan ile beraber bir konum almaya başlamıştır.

Evcilleştirme tüm bu olaylarla şekillenmiş ve günümüze kadar devam etmiştir. Ancak insanoğlunun ihtiyaçları her ne zaman bir yeniliğe gebe olsa başvurduğu ilk hayvan yine köpekler olmuştur.

Öyle ki psikoloji ve sosyoloji alanlarında bile denek olarak kullanılmaya başlamıştır. Bunun en çok ve en yaygın olarak bilinen örneğini ise Ivan Petrovic Pavlov ile köpekleridir. Aşağıdaki linke tıklayarak Ivan Petrovic Pavlov kimdir? Pavlov’un köpekleri üzerinde yaptığı deneyler hakkında bilgi alabilirsiniz.

Ayrıca bakınız

• Ivan Petrovic Pavlov kimdir? Pavlov’un köpekleri üzerinde yaptığı deneyler
• Köpekler mi daha akıllı kediler mi?
• Köpeklerin gülümsemesi gerçek mi?