Müziğin duygu yaratıcı etkisinin yanı sıra, ya da tam da bu sayede iyileştirici ve moral olarak güç verici etkisi insanlık tarihinin en eski bilgilerindendir. Bunun nedeni her yüzyılda o dönemin tıbbi ve bilimsel olanakları oranında araştırılmıştır. 21. yüzyılda bilim insanları müziğin, beyinde nörokimyasal değişimleri tetiklediğinin farkına vardı. Bu yazımızda Müzikle tedavi yapılır mı? Tarihte Müzikle tedavi yapılmış mı? Günümüzde müzikle tedavi yapılıyor mu? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır? Felç ve Ağrı tedavisinde müzik işe yarıyor mu? Bunama hastalarına müzik iyi geliyor mu? Sara yada Epilepsi hastalarına müzik tedavisi yapılabilir mi? Bebeklere müzik dinletmek faydalı mı? Mozart’ın eserleri beyni rahatlatıyor mu?  sorularının yanıtlarını bilimsel olarak vermeye çalışacağız.

Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır?

Her ne kadar bir müzik aleti çalmak, şarkı söylemek, ıslık çalmak veya sadece dinlemek insan beyninde farklı merkezlerin çalışmasına yol açıyorsa da hepsi sonuçta beyinde yankılanmakta ve beyinde biyolojik tepkimeler doğurmaktadır. Bu tepkimeler müziğin tınısı, tonu, şiddeti ve ritmine göre farklı nörokimyasal maddelerin, farklı miktarlarda açığa çıkmasıyla olmaktadır. Gerçekten de beynin her gün kullandığımız yüksek ve karmaşık işlevleri arasında müzik algısı dar bir alanda üretilen özgün bir işlev olmakla beraber çok etkindir.

Tarihte Müzikle tedavi ne zaman yapıldı?

Müzikle tedavi tarihin ilk çağlarından itibaren çeşitli hastalıklar ve sorunlar için kullanılmıştır. Müziğinin insanlarda çeşitli olumlu duygular uyandırdığını anlayan Türkler, ilk ciddi müzikle tedavi çalışmalarını Selçuklu ve Osmanlılar döneminde uygulamışlardır.

Selçuklu hükümdarlarından II. Kılıçarslan’ın veremden ölen kızı Gevher Nesibe Sultan’ın vasiyeti üzerine Kayseri’de inşa edilen Gevher Nesibe Tıp Medresesi ve Maristanı (1206) bu alandaki öncü hastanelerdir.

Daha sonra Osmanlılar döneminde de müzikle tedavi yapılan hastaneler kurulmuştur (Amasya Darüşşifası, 1308; Fatih Darüşşifası, 1470, vb.). Tabi bu kurumların kurulmasından çok daha da öncesinde Farabi’nin (872-950) müzikle tedavi konusunda tüm bu fikirlere kaynak olduğu bilinmektedir. Çeşitli kaynaklarda çeşitli müzik tarzları ve makamların farklı etkileri olduğu belirtilmektedir (Ör: Buselik ve Saba makamı: Kuvvet verici; Hüseyni makamı: Sakinlik verici; Nevm ve Zirgüle makamı: Uyku verici).

Ancak bu bilgiler yakın zamana kadar daha çok alternatif veya tamamlayıcı tıp tedavileri olarak düşünülmekte kanıta dayalı bilimsel tıp alanında geçerli sayılmamaktaydı.

Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır? | Müzik ruhun gıdasıdır

Günümüzde müzikle tedavi yapılıyor mu?

Günümüzde ise bu tip alternatif tıp tedavilerine pek değer vermeyen modern tıp, Klasik Batı Müziğini hastalık tedavilerinde yeniden kullanmaya girişmiş durumda. Bu uygulamaların etkinliği kanıta dayalı tıp prensipleri çerçevesinde objektif olarak saptandıkça olumlu sonuçlar bildirilmeye başlanmıştır.

Özellikle hastaların ve yakınlarının yaşamını olumsuz yönde etkileyen süreğen nörolojik hastalıkların iyileştirilmesinde son zamanlarda ek tedavi olarak klasik müzik kullanımı denenmekte ve olumlu sonuçları bilimsel dergilerin sayfalarında yer almaktadır. Bu çalışmaların sadece Klasik Batı Müziği kullanılarak yapıldığını belirtmek gerekir.

Şimdi müzikle tedavilere bir göz atalım.

Felç tedavisinde müzik

Felç hastalarında Music-supported Therapy (Müzik destekli tedavi, MST) uygulamasının sonuçları duyusal motor korteks yanıtı Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) yöntemi objektif olarak saptanmış ve inandırıcı olumlu sonuçlar gözlenmiştir.

Müzik destekli tedavi yada müzik terapisi, felç geçirmiş hastalara bir ay boyunca basitten başlanarak midi-piyano ve elektrikli davulla basit melodiler çalma egzersizlerinden oluşmaktadır.

Müzik egzersizleri sonrasında hem felçli elin hareketlerde bariz düzelme, hem de TMS ile beynin el-kol hareketlerini idare eden merkezindeki hasta sinirlerde yapısal düzelme saptanmıştır. Diğer bir deyişle tedavi sadece el sinirlerini değil, beyni de olumlu yönde etkilemiştir.

Bu sonuçlar, müzikle yapılan egzersizin müziksiz yapılan fizik tedaviden daha etkili olduğunu ve tekinin beyinde de meydana geldiğini göstermektedir.

Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır? | Alternatif tıp içinde görülen müzik terapisi daha önce modern tıp tarafından dışlanıyordu ama şimdi önemsenmeye başlandı

Ağrı tedavisinde müzik

Aynı şekilde aşırı ağrı hisseden ve medikal tedaviyle rahatlatılamayan hastalarda müzikle ağrı modülasyonu uygulanmış ve olumlu sonuçları uygulama anında beynin hangi bölümünün çalıştığını gösteren bir test olan Fonksiyonel Magnetik Rezonans Görüntüleme (fMRI) yöntemi ile gösterilmiştir. Müzikle ağrı modülasyonu, ağrısı olan hastanın tercihine göre müzik dinletmek, yapabiliyorsa bir enstrüman çaldırmak veya şarkı söyletmek (gitar eşliğinde veya solo), şarkı sözlerini isterse kendisine yazdırmak şeklinde yapılan bir uygulama.

Bu uygulamalar ile hastalar ağrılarının önemli ölçüde azaldığını veya tamamen geçtiğini ifade etmişlerdir. fMRI testi de müzikle uğraşı anında beynin hangi bölümünün aktifleştiğini gösterdiği için objektif olarak müziğin beyindeki ağrı dindirici etkisini kanıtlamaktadır. Bu konuda sadece bilimsel dergilerde sayısız araştırma ve rapor mevcut olmayıp, klasik müzik odaklı dergilerde bile diş tedavisi sırasında klasik müzik çalmanın yararlarından sıkça söz edilmektedir.

Bilgi deposunu gelgez: Zihin kontrolü nedir? Sesle zihin kontrolü nasıl yapılır?

Bunama (Demans) tedavisinde müzik

Müzik uygulamasının neredeyse olmazsa olmaz olduğu diğer bir hastalık ise Alzheimer ve diğer demans (bunama) hastalıklarıdır. Sayılamayacak kadar çok araştırmada, uygulama nasıl olursa olsun, kişinin hastalık öncesi tanıdığı ve sevdiği müziği dinletmenin hem hafızaya hem de kişinin hastalık nedeniyle zorlaşan huyuna son derece olumlu etkileri olduğu bildirilmektedir.

Bilgi deposunu gelgez: Bunama (Demans) nasıl anlaşılır? Bunamanın aşamaları ve Hasta Bakımı

Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır? | Bunama yada Demans hastalıklarının önlenmesinde müzik etkili

Müziğin bebeklere etkisi

Öte yandan, yeni doğmuş bebeklere müzik dinletilerek gerçekleştirilen bazı yeni ve ilginç çalışmalar da yapılmaktadır. Erişkinlerde sağ beyin yarı küresinin tını, melodi, armoni ve müziğin yapısı ve anlamını çözmeyi beceren özgün bölgeler olduğu bilinmektedir. Ancak bu becerinin hangi yaşta ortaya çıktığı bilinmemektedir.

Araştırmalarda yeni doğmuş bebeklere farklı tipte müzik dinletilirken yine fMRI  ile beyinlerinin hangi bölgelerinin çalıştığına bakılmış ve çok ilginç sonuçlarla karşılaşılmıştır. Yeni doğmuş bebeklerin beyni müziği erişkinlerinki gibi analiz etmekte, uyumlu seslerden oluşan müziklerden hoşlanmakta, üstelik uyumsuz seslerden oluşan müzikten haz etmemektedir. Bu güzel müzikle sağ taraftaki işitme merkezlerinde akımının artışının görülmesiyle kanıtlanmıştır.

“Çirkin” denilebilecek müzikle ise aynı merkezlerde kan dolaşımının azaldığı dikkati çekmiştir. Bu gözlem, klasik müzik için ancak eğitimle daha güzelin ayırt edilebileceği fikrine ters bir bulgudur. Zevkler herkes için farklıdır, ama yine de bu çalışmalar uyumlu seslerin ilk günden itibaren beyin tarafından ayırt edilebildiğini göstermektedir. Annelere, “aman ninni söylerken notaları temiz söyleyin, bebeğinizin beyni yanlışı algılıyor” demek gerekiyor!

Bilgi deposunu gelgez: Her yeni annenin ihtiyaç duyabileceği uzman tavsiyesi 37 yararlı bilgi

Müzikle tedavi yapılır mı? Hangi hastalıklara müzik tedavisi yapılır? | Bebekler aksine sessiz ortamı sevmezler çünkü anne karnında iken gürültülü ortama alışmıştır. Bu yüzden onları sesten koparmayın

Epilepsi hastalığında müzikle tedavi

Gelelim her derde deva W.A. Mozart’ın (1756- 1791) müziğine. Yakın zamanda tedaviye dirençli epilepsisi (sara hastalığı) olan çocuklara Mozart’ın Re Major iki piyano sonatı (K448) dinletildikten sonra Elektro ensefalografi (EEG) çekilmiş ve çoğunda EEG’de epileptik dalgaların kaybolduğu gözlenmiş. Üstüne uykularının düzeldiği ve uyanıkken yaptıkları davranışlarında olumlu yönde gelişmeler olduğu da saptanmış.

Araştırmacılar tabi esas tedavileri asla bırakmadan bu sonatın belli sıklıkta dinletilmesini sağlık veriyorlar. Hiçbir sakıncası olmayan bu ek uygulamanın epilepsiye yararlı olmasının yanında bir de müziksever bir çocuk yetiştirilmiş oluyor. Kendisinde Gilles de la Tourette sendromu olduğu bilinen Mozart’ın müziğinden bu sonucu beklemek çok da şaşırtıcı değil aslında. Çünkü bu sendrom beyinde bazı nörokimyasal maddelerin mekanizmasında bozukluk nedeniyle ortaya çıkan bir nörolojik rahatsızlık. İstem dışı hareketler yapan ve uygunsuz sesler çıkaran bu kişiler ancak kendileri hareket edince rahatlayabilir, bu nedenle de sürekli hareket ederler. Belli ki bestelediği müzikler Mozart’ın kendisini de rahatlatmış, şimdi de benzer hastalıkların ek tedavisinde yarar sağlıyor.

Boris Vian’ın Günlerin Köpüğü adlı romanını okuduysanız (veya filmi seyrettiyseniz, http://www.imdb.com/title/tt2027140/) hemen hatırlayacaksınız, romanın kahramanı Colin, Duke Ellington’un Chloé uyarlamasını çalınca bulunduğu oda yuvarlaklaşır. Bu testi yapan bazı kişilerde odanın duvarları yumuşak ve renkli hale geldiği söylenmekte. Bu testi dilerseniz sizde yapabilirsiniz. Ayrıca Ravel yada Vivaldi dinlemek baş ağrınıza çok iyi gelecektir.

Deneyimlerinizi lütfen bizle paylaşın.

Ayrıca Bakınız

• Çalışırken Müzik Dinlemek Dikkat Dağıtır Mı?
• Dünyanın en sessiz odasını biliyor musunuz? Niçin ve nasıl yapıldı?
• Anne Karnında bebekler dil öğrenebilir mi?

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Erer S, Atıcı E: Selçuklu ve Osmanlılarda Müzikle Tedavi Yapılan Hastaneler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 36 29-32, 2010.
• Tekiner H: Gevher Nesibe Darüşşifası. Kayseri Eczacı Odası Yayınları, 2006.
• Grau-Sánchez J, Amengual JL, Rojo N, ve ark.:Plasticityin the sensorimotor cortex induced by Music supported therapy in stroke patients: aTMS study: Frontiers in Human Neuroscience, 2013: 7: 1-11.
• Finnerty R: Music Therapy as an Intervention for Pain Perception. | http://web.wlu.ca/soundeffects/researchlibrary/RachaelFinerty.pdf. Erişim: 4.12.2015.
• Thompson WF, Schlaug G: The healing power of Music. Scientific American Mind vol 26,(2), 2015, 32-39.
• Morrison R: So, attending a concert reduces stress but only if the music isn’t stressful. BBC Music, 2015, 25.
• Lord TR, Garner JE: Effects of music on Alzheimer patients. Perceptual and Motor Skills: Vol 76, 1993, 451-455.
• Perani D, Saccuman MC, Scifo P et al.: Functional specializations for music processing in the human newborn brain: PNAS, 2010: 107, 4759-4763.
• Lin LC, Lee WT, Wu HC, ve ark.: The long-term effect of listening to Mozart K.448 decreases epileptiform discharges in children with epilepsy. Epilepsy Behav.2011 Aug;21:420-4.
• Coppola G, Toro A, Operto FF, ve ark.: Mozart’s music in children with drug-refractory epileptic encephalopathies. Epilepsy & Behavior 50, 18–22.