Giyinmek ne zaman başladı? Neden giyiniriz?

İnsan, dünyaya çıplak gelir. Sonrasında bölge, iklim, ırk, toplum gibi faktörlerle giyinmeye başlarız. İnsanı soğuklardan donmayı yada güneşin öldürücü etkisinden korunmak için giysi farklılıkları da var. Bilim insanın ne zamandan beri giyindiğini merak ederek, bir dizi araştırmalar yapıyor. Bu yazımızda ilk insanlardan günümüze kadar zamanda kısa bir yolculuk yaparak, Neden giyiniriz? İnsan nasıl giyinmeye başladı? Afrikalı yada amazondaki ilkel topluluklar neden çıplak? Giysi amaç iken nasıl araç oldu? sorusunun cevabını arayacağız.

Neden giyiniriz?

Modern dünyada çoğunluk giyinmeye dikkat eden insanlardan oluşur. Fakat diğer taraftan baktığımızda azda olsa dünyada halen çıplak gezen kabile toplulukları var. Demek giyinmek hayatta kalmak için özel çabalanacak bir zorunluluk değil.

O zaman giyinmek insan hayatına ne zaman girdi?

İlk insanların ilk amaçları hayatta kalmak olduğundan giyinmek 2. planda kalmış olabilir. Elimizde tam kanıt yok. Çünkü giysiler fosilleşme sürecinde dayanıksız olduğundan günümüze pek kanıt bırakmıyor. Bu yüzden ne zaman çıplak gezmiş yada ne zaman kendilerine hayvan postlarından giysi yapmış bilemiyoruz.

2011 yılında Antropologlar bu konuyu, günümüzdeki asalak hayvanlardan bitin üzerinde yaptığı araştırmalarda 170 bin yıl önce saç biti ile giysi biti 2’ye ayrıldığı bulundu. Muhtemelen insanların giyim tarihlerinin miladı da bu olsa gerek.

İlk insanın kılları dökülmeye başladıktan sonra mı giyinmeye başladı?

Araştırmalarda Afrika’da bulunan ilk insanın atasının homo sapienler olarak bulunmuştu. Homo sapienlerin vücutlarında  çok fazla kıl yoktu. 

Fakat insana benzeyen homininler çok kıllıydı. Aşırı kıllı olduklarından giyinmeye ihtiyaç duymamış, sonrasında kılların dökülmesiyle giyinme olmuş olabileceği düşünülüyor.

Giyinme bir utançlık için değil de korunma amaçlı olduğunu halen günümüzdeki bazı Afrika kabilelerinde görülmekte. Bazılarında da tam tersi düşünce görülmekte.

Sudan’da halen günümüze kadar gelen avcılık ve toplayıcılık yapan Nuer gibi kabileler utanma duygusu olduğundan, özel bölgelerini kapatmakta.

Güney Amerika’da halen ilkel şekilde yaşayan kabileler var. Fuegian kabilesi de bazen çıplak bazen de basit giysilerle gezdiği görülmüş.

Neandertaller post giyerdi

Neandertal insanlığın bir diğer tip atası olarak görülmekte. Özellikle Avrupa’da yaşamlarını sürdürdükleri bulunan fosillerden belli oluyor.

Homo heidelbergensis ise hem Homo sapien hemde Neandertal insan atalarının birleştiği kök olacağı tahmin ediliyor.

Neandertal kalıntılarından vücutlarını soğuktan korumak için hayvan postlarıyla sardıklarını düşünürsek, bunu sanki öncesinde de biliyor olabileceği tahmin ediliyor.

Uzmanlar, Neandertallerin bulunduğu bölgelere baktıklarında, kendilerini soğuktan korumak için vücutlarının yüzde 80’ine yakın alanı, avladıkları hayvanların kalan postlarıyla kapattığını söylüyor.

Neandertaller Avrupa’nın soğuk iklimine karşı adapte olmuş ve 30 bin yıl önce buz devri zamanında vücutlarının buna daha fazla dayanmadığı da görülmekte. Bu yüzden sıcak yerlere göçen modern insanların Afrika’da kendilerini geliştirerek, buldukları yeni yöntemlerle sorunlarla başa çıkacak duruma gelmiştir.

Oysa ki Neandertaller kendilerini geliştiremeyerek, sadece basit kazıma aletleri ile, buzul çağa uyum sağlayamadılar ve vücutlarını koruyamadılar.

Modern insanlar, Neandertallerden aldıkları bilgilerle daha da tecrübe kazandı. Mesela taş yerine kemikleri kullanmaya başladılar. Bulunan 40 bin ile 60 bin yıl öncesi kalıntılar da bu durum gözükmekte. Bu bilgiler kalıtsal gibi değil, geriye bıraktıkları kalıntılardan öğrendiği tahmin ediliyor.

İlkel topluluklar halen nesilden nesile çıplak olmaya devam ediyor

Giysiler özellik kazanmaya başlıyor

30 bin yıl öncesinde Taş Devrinde giysilerin daha geliştiği görülüyor. Gürcistan’da bulunan Dzudzuana Mağarası içinde, Taş devri dönemine ait boyanmış keten lifleri bulundu.

Buluntunun bize giysilerin artık süsleme ve sembolik amacını açığa çıkarıyordu. Vücutlara boyalarla desen verme işi belki de giyinmeden önce de olabilir. Bunun kanıtı olarak da  200 bin sene önce Neandertallerin vücutlarını kırmızı toprak boyasıyla boyadıklarına dair bilgiler var. Boyalar aynı zamanda mağaralarda yapılan resimler, törenler ve hayvanların postlarında kullanılmış olunabilir.

Uzmanlar iklim soğuduktan sonra boyanan vücutların, boyalı giysilerle kaplanarak, ısıtma amacının yanında sosyal bir özelliğin de kazanıldığını söylüyor.

Artık sadece ısıtma amaçlı değil

Giysi artık ısınmadan çok kimlik ve karakter göstergesi olarak kullanılıyor. Soğuk devirler dünya tarihinde çok canlınn sonunu getirdi. İnsan giyim ile ayakta kalabilen canlılar arasında sayılabilir.

Giyim diğer canlılardan bizi ayıran bir özelliktir. Aynı zamanda insanlar arasında da giyim ayırt edici olabiliyor. Mesela bir hindu ile bir arabı görünüşleriyle tanıyabiliyoruz.

Giysi halen modern insanın bir işareti ama ilkel kabileler için anlamsız bazıları da kısmi utanma duygusu için basit bir korunak.

Ya da Kutuplara doğru gittiğimizde yaşayan insan ırkı olan Eskimolar için ise, tüylerin donmadığını fark edip, hayvan postu ile giyinerek hayatta kalmak için bir araç.

Ayrıca bakınız

• 3 milyon yıldır insanların ölülerini gömdüğünü ispatlayan 9 mezar
• Anadolu’da yaşamış ilk insanı tanımak ister misiniz?