İspanya’da resmi olarak uygulanan öğleden sonra kestirme yada uyuma, Siesta adı verilen herkesin bildiği adıyla “Şekerleme yapmak” bilimsel olarak faydalı olması, dünyanın önde gelen teknoloji şirketlerinde de uygulanmaya başladı. Öğle uykusu yada Şekerleme yapmak neden yararlı? Uyku yoksunluğunun sakıncaları nelerdir? Öğleden sonraları kısa süreli bir uyku ne kadar olmalıdır? Öğlen şekerlemelerinin aşırısı zararlı mı? sorularının cevabını bu yazımızda bulabileceksiniz.

Gündüz uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı?

NASA, Google ve Samsung gibi şirketlerde çalışanların ortak yönleri nedir?

Bu kişilerin tümü de iş saatleri içinde kendileri için özel olarak tasarlanmış uyku kapsüllerinde bir şekerleme yapabiliyorlar.

Mühendisler, bilgisayar programcıları ve astronotlar bu tür kapsüllere uzanıp 20 dakikalık kısa şekerlemeler yapabiliyorlar.

Dış dünya ile ilişkinin büyük bir siperlikle kesintiye uğratıldığı bu kapsülün içinde çalan hafif bir uyku müziğiyle uykuya dalan kişi doğal ışık örüntüleriyle usulca uyandırılıyor.

Söz konusu uyku kapsülü üreten New York’taki MetroNaps şirketi ürünlerini avukatlık ofisleri, yönetim danışmanlığı yapan şirketler ve havayolu şirketlerine de pazarlıyorlar.

MetroNaps şirketinin yöneticisi Christopher Lindholst, gerçekte, “nitelikli elemanları bünyesinde toplamaya ve onları elinde tutmaya çalışan” her iş dalından insanların bu üründen yararlanabileceklerine dikkat çekiyor.

Ne var ki, çalışma saatleri içinde kısa süreli şekerlemeler yapma eğilimi ayrıcalıklı elemanları pohpohlamanın en güncel yolu olmaktan çok, gerekliliği bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış bir durum.

Öğlen uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı? | Google çalışanları öğlen uykularını uyku kapsülleri içinde geçiriyor

Uyku yoksunluğunun sakıncaları nelerdir?

Şekerleme yapma konusunda öne sürülen en güçlü gerekçelerden birini uykudan yoksun kalmanın yol açabileceği zararlar oluşturuyor.

Nature Medicine dergisinde kısa bir süre önce yayımlanan bir araştırmada uykusuzluğun, aralarında obezlik, şeker hastalığı, felç, kalp krizi ve dahası ölüm gibi durumların da yer aldığı, sağlıkla ilgili çok sayıda sorunla ilişkili olduğuna dikkat çekiliyor.

Uzun süreli uyku yoksunluğu çeşitli sağlık sorunlarına yol açtığından ölümle sonuçlanabiliyor.

ABD, Fransa ve İsrail üniversitelerinden sinirbilim ve ruhbilim uzmanları tarafından yapılan çalışma kapsamında insan beyninin uykudan yoksun kaldığında nasıl bir tepki verdiği araştırıldı.

Sonuçta, kişinin bir geceyi uykusuz geçirmesi durumunda beyninin işlevini gerektiği gibi yerine getiremediğine, beyin hücrelerinin her zamankinden daha yavaş ateşlendiklerine tanık olundu. Bu da, beyinde görsel girdilerin bilinçli düşünceye dönüşme sürecinin daha uzun bir zaman alması anlamına geliyordu.

Yolda yürüyen bir kişi ansızın arabanızın önüne çıktığında,bu fazladan birkaç saniye bir ölüm-kalım sorununa dönüşebilir.

Öğlen uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı? | Daha verimli bir iş için öğlen uykusu uzmanlarca öneriliyor

Huffington Post adlı haber sitesinin kurucusu Arianna Huffington, 2007 yılında kronik yorgunluk ve uykusuzluktan düşüp bayılınca uykunun önemini fark etti ve uykunun en ateşli savunucularından birine dönüştü.

Uyku Devrimi başlıklı kitabı yayımlandığında Huffington, “Dört beş saatlik bir uykuyla da dört dörtlük bir yaşam sürdürebileceğimiz yönündeki söylemi artık kafamızdan atmak gerekiyor” diyordu.

Geceleri deliksiz bir uyku çekmenin önemine parmak basan Huffington, kısa süreli şekerlemelerin de en büyük destekçilerinden biri.

Gün içinde kısa bir şekerleme yapmanın gerçekte performansı artırıcı bir etki yarattığına inanan Huffington, ofislerine uyku odaları ekledi.

Huffington’un bu inancı gün içinde şekerleme yapmanın çeşitli yararları olabileceğini gözler önüne seren çok sayıda bilimsel araştırmayla da destekleniyor.

Öğlen uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı? | Öğlen uykusu normal bir insan için ideal olup, Gündüz uyku hali Narkolepsi hastalığı ile karıştırılmamalı

Şekerlemenin yararları

Öğleden sonraları kısa süreli bir uyku çekmenin, yada “kestirmenin” en güzel örneği İspanyolların siesta uygulaması olsa gerek.

İspanya Birinci Basamak Sağlık Çalışanları Derneği (SEMERGEN) araştırmacıları 2012 yılında yaptıkları bir çalışma sonucunda, çalışanların öğleden sonra da aynı tempoyu sürdürebilmeleri açısından uykusuz kalmanın aç kalmaktan çok daha kötü bir etki yarattığını öne sürdüler.

İnsanlara öncelikli olarak yemek sonrasında 30 dakikayı geçmeyecek kısa süreli bir ikindi uykusu çekmelerini önerdiler.

Bu araştırmadan elde edilen bulgular Çin’de 65 yaş ve üzeri insanlarla yapılan ve öğle yemeğinin ardından yapılan kısa bir şekerlemenin bilişsel becerileri geliştirdiğine tanık olunan bir başka araştırmayla da desteklendi.

NASA tarafından yapılan ve astronotların uyku düzenlerinin incelendiği bir araştırmada da, kısa bir şekerlemeyle
gelişme gösteren asıl bilişsel işlevin, dikkatin tek bir göreve odaklanırken başka görevlerin de bellekte tutulduğu,
“işleyen bellek” olduğu görüldü.

İşleyen bellek, bir uzay aracına pilotluk etmek türünde karmaşık bir görevin yerine getirilmesine olanak tanıyan temel bir yetenektir.

Başka araştırmalar da kısa süreli şekerlemelerin, bilişsel becerileri geliştirmenin yanı sıra, kalp hastalığına yakalanma çekincesini azalttığını da ortaya koyuyor.

Kaliforniya Üniversitesi ruh bilim uzmanlarından ve Take a Nap! (Bir Şekerleme Yap!) adlı kitabın yazarı Dr. Sara Mednick, şekerleme yapmanın yararları konusunda daha da ileriye giderek, bu kısa süreli uykuların atikliği tetiklediğini, yaratıcılığı geliştirdiğini, gerginliği yatıştırdığını, algı, dayanıklılık ve motor becerilere katkıda bulunduğunu, yanlış yapma olasılığını azalttığını, cinsel yaşamı olumlu yönde etkilediğini, daha sağlıklı kararlar alınmasına, kişinin daha genç görünmesine, kilo vermesine, duygu durumunun düzelmesine olanak tanıdığını ve belleği güçlendirdiğini öne sürüyor.

Öğlen uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı? | Öğlen uykusu yapılacak işe daha odaklı çalışılmasına yardımcı olur

Şekerleme süresi ne kadar olmalı? Şekerlemede aşırıya kaçmak zararlı mı?

İnsanlara sayısız yararlar sağlayan kısa süreli uykuların fazlası zarar verebilir.

Astronotların uyku düzenlerinin masaya yatırıldığı NASA araştırmasını yürütenler şekerleme süresinde aşırıya kaçmanın kişiyi derin bir uykuya sürükleyebileceğine, bunun da uyandıktan sonra “uyku ataleti” olarak bilinen bir tür sersemliğe yol açabileceğine parmak basıyorlar.

Aynı biçimde, siesta ile ilgili araştırmayı yürüten İspanyol araştırmacılar da gün içinde aşırı uyumanın geceleri nitelikli bir uyku çekmeyi önleyebileceğine işaret ediyorlar.

Bu durumda en uygun şekerleme süresi ne olmalı?

Çin’deki araştırmaya katılanlar bir saatten çok uyusalarda, çoğu araştırmalar en iyi kestirmenin kişinin derin uykuya geçmesinden önce sona erdiğine işaret ediyor. Bu durum yaklaşık yarım saatlik bir uyku süresinin ardından yaşandığına göre, en uygun şekerleme süresinin de 30 dakikayı aşmaması gerekiyor.

Uykunun önemi, gündüz uykusu, aniden uyku isteği, iyi uyku ve kaliteli uyku hakkında daha geniş bilgiler arıyorsanız, daha önce yazdığımız yazıları okumanızı tavsiye ederiz.

Öğlen uykusu yada Şekerleme yapmak neden faydalı? | Japonya’da sokakta öğle vakitlerinde uyuyan çalışanlar çokça görülmekte. Fakat Japonların uyku nedeni çok fazla çalıştıkları ve mesai sürelerinin fazla oluşudur

Kısa kestirmelerle, uykusuz kalmadan yaşamak mümkün mü?

Uyku ihtiyacımız iki aşamalı bir sistemle kontrol edilir. Her insanda var olan Biyolojik saat 24 saatlik uyku/uyanıklık döngüsü, uyku dürtüsüyle veya uykuya zorlama ile insanı kontrol eder. Ayakta kalan insan bu süreyi aştığında, beyin daha fazla adenozin ürettirmeye başlar. Adenozin kimyasalı uyku isteğini artıran sinyaller göndererek ve 16 saatin sonunda en üst seviyeye çıkarak, artık uyumanın zorunluluğunu devamlı dikta eder.

Bu yüzden Kafein beyindeki adenozin reseptörlerini bloke eder ve bizi daha fazla ayakta tutar. Etkisi geçtiğinde Uyuma isteği kısa süre sonra yine kendini göstermektedir.

24 saat uyanık kaldığımızda kanımızdaki bilişsel bozulma seviyesi, kanımızda yüzde 0,1 oranında alkol bulunması durumundakiyle aynı seviyeye gelir ki bu da bazı ülkelerde trafikteki alkol limitini bile aşmaktadır.

Ayrıca yetersiz uykunun bedenimize neler yapabileceği araştırmalarla da kanıtlanmıştır.

Mesela bir araştırmada katılımcılar altı gün boyu her gün sadece dört saat uyumuşlar. Araştırmanın sonunda yapılan testler sonucunda katılımcılarda yüksek tansiyon, yüksek kortizol (stres hormonu) seviyesi ve diyabet tip 2 habercisi olan ensülin dirençliği tespit edilmiş. Ayrıca grip aşısına yanıt olarak normalden yarı yarıya daha az antikor üretmiş bedenleri.

Peki uyku kaybı kısa kestirmelerle telafi edilebilir mi? Ve en yetersiz uyku çekenler horlayanlar mı? Bu soruların yanıtlarını belki de geceyi aralıklara kısa uyku evreleriyle geçirenlerle verebiliriz.

Bunlardan biri 19 yaşındaki Marie Staver adındaki üniversite öğrencisi, Uberman uyku düzenini test ederek denemiş. Uberman uyku düzeni 6 ay boyunca, her gün 4 saatte bir 20 dakika uyumuş. Toplamda günde 2 saate denk gelmiş.

Peki bu uyku düzeni gerçekten iyi bir fikir mi?

Tarihçi Roger Ekirch’e göre doğal dediği aralıklı uyku, çeşitli uyku düzenlerinden sadece biri olduğunu savunuyor. Endüstri öncesi uygarlıklarda insanlar gece yarısı bir veya iki saat tamamen uyanık kalarak, geceyi iki ayrı uyku evresiyle tamamlıyorlardı. Biz bu alışkanlıktan uzaklaştık. Fakat bu açıdan baktığımızda gece yarısı uyananların, doğal uyanma dürtüsüne sahip olduklarını söyleyebiliriz.

Bu düşünce geçen yıl Kaliforniya Üniversitesi’nden Jerome Siegel’ın endüstri öncesi çağlar yani ilkel yaşayan insanların uyku alışkanlıklarını incelemesinden sonra tartışmaya başlandı. Siegel’ın araştırma ekibi Afrika ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerinde yaşayan üç avcı toplayıcı kabilesini ziyaret etmişti. Bu insanlar bizden farklı ve ek olarak gün battıktan sonra 3 saate kadar uyanıyorlar. Siegel iki evreli uyku düzeninin doğal uyku düzeni olmadığını savunuyor.

Peki günde iki saat uyuyan 19 yaşındaki Marie Staver’e ne oldu?

Önceleri başlayan baş ağrısı, titremeler, çarpıntılar ve can sıkıntısının eşlik ettiği ilk hafta gösteren sorunlar, daha sonra rutin olarak azalmalarla devam etmiş. 1 aya ulaştığında normal olduğunu söylüyor. Aralıklı uykular ona 5 saatlik idare ettiği gözlemlenmiş. Ama uyku evresindeki REM süresi hafıza onarıcı olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçek. Bu yüzden gece uykusu gene de zaruri bir ihtiyaç.

Peki aralıklı uyuma düzeni sağlığımızı nasıl etkiliyor?

Başka bir araştırma aralıklı uykunun zararlı olduğunu söylüyor. Kaliforniya Üniversitesi’nden bilim adamı Matthew Walker, aralıklı uyumanın fiziksel ve ruhsal dengeyi bozduğunu, duyguların ve ruh halinin üzerinde zararlı sonuçlar çıkaracağını söylüyor.

Oxford Üniversitesi’nden Colin Espiede gece vardiyasında çalışan kişilerin normal çalışanlara göre daha fazla hastalığa kapılma riski olduğu açıklandı. Biyolojik saate insanların ayak uydurması gerektiğini özellikle belirtiyor.

Sonuç olarak düzenli uyku kesinlikle gereklidir. Düzenli uyumayan insanların daha erken yaşta öldüğü bilinen bir gerçek. Uykudan çaldığımız saatlerin ömrümüzden çalındığını unutmayalım.

Ayrıca Bakınız

• İyi bir uyku için yatmadan önce neler yenilmeli neler içilmeli?
• Günde kaç saat uyumalıyız? Yaşa göre uyku saatleri nelerdir?
• Yatak odasını kaliteli uyku için tasarlamanın 7 önemli ipucu
• Gündüz uyku hali Narkolepsi hastalığının belirtisi mi?
• Karabasan Çökmesi yada tıbbi adıyla Uyku felci nedir?
• Tablet ve Akıllı Telefon kullanan çocuklarda uyku bozukluğu başlıyor!

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• World Economic Forum/ 28 Kasım 2017)