İstanbul °C
Periyodik tablo nedir? Periyodik tabloyu kim buldu?
150 yıl önce Rus kimyacı tarafından dünyadaki elementler bir tablo haline getirilmişti. Bu elementler tablosuna periyodik cetvel yada periyodik tablo denmiştir. O yıldan beri eksik bıraktığı tablodaki elementler bulundukça ekleniyor. Yazımızda Periyodik tablo nedir? Periyodik tabloyu kim buldu? Periyodik tablo nasıl oluştu? Dünyada kaç tane element var? sorularının cevabını kısaca bulabileceksiniz.
Öğrencilerin halen kabusu olan Periyodik tablo nasıl bulundu?
Kimya dersi alan herkesin periyodik tabloyla iyi ya da kötü bir anısı vardır. Bugün dünyanın dört bir yanında neredeyse her kimya laboratuvarında ve dersliklerde rastlayabileceğiniz bu tablo, bilim tarihindeki buluşlar arasında kilometre taşlarından biri olarak anılıyor.
Periyodik tablonun hikayesi, bundan tam 150 yıl önce, 1 Mart 1869’da Rus kimyager Dimitri Mendeleyev’in o gün bilinen 63 elementi tek bir tabloya yerleştirmesiyle başlıyor.
1829 yılında elementleri üçlü gruplar halinde sınıflandıran Alman kimyacı Johann Döbereiner’in çalışmalarından aldığı mirası daha ileriye taşıyan Mendeleyev’in bir de rakibi vardı: Alman kimyacı Julius Mayer.
O da periyodik tablo üzerinde çalışmasına rağmen Mendeleyev, Mayer’e göre bu tabloyu bir yıl
önce ilan etti. Bu sebeple periyodik tablo bugün Mayer yerine Mendeleyev’in buluşu olarak anılıyor.
Periyodik tablo nedir?
Periyodik tablo, bir bilim insanının maddenin dünya üzerindeki ve evrenin geri kalanındaki görünümünü ve özelliklerini kestirebilmesi açısından eşsiz bir araç olarak tanımlanıyor.
Hem teori hem de pratikte kimyasal araştırmaların sürdürülmesine rehberlik edecek şekilde düzenlenen tabloda tüm dünyevi maddeleri oluşturan unsurlar sıralanıyor.
Periyodik tabloda her element bir, iki ya da üç harften oluşan bir simgeyle ifade ediliyor.
Bu tablodaki yapay veya doğal elementler, isimlerini o elementi bulan bilim insanlarından, gök cisimlerinden, ülke, kıta ya da şehir isimlerinden alıyor.
Simgelerin yanında yer alan numaralar ise atom numaralarını gösteriyor.
Kimyasal ve fiziksel yapısı birbirine benzeyen elementlerin dikey olarak yerleştirildiği periyodik tabloda, soldan sağa: Hidrojen, Alkali Metaller, Toprak Alkali Metaller, Geçiş Metalleri, Metaller, Metaloidler, Ametaller, Halojenler ve Soygazlar olarak sınıflandırmalar yer alıyor.
En alttaki iki yatay sıra ise doğada nadir olarak bulunan Lantanidler ve Aktinidleri gösteriyor.
Alt sırada yer alan Transaktinidler ise sadece nükleer reaktör ve parçacık hızlandırıcılarda elde edilebiliyor.
Keşfedilmemiş olanlar da tabloda yer almıştı
Mendeleyev’in isminin öne çıkmasının asıl nedeni ise böyle bir tablo üzerinde çalışan diğer bilim insanları gibi periyodik tabloya sadece bilinen elementleri koymanın ötesine geçerek, o güne kadar
keşfedilmemiş elementlere de yer bırakmasıydı.
Periyodik tablo taslağında yer alan soru işaretleri bunun en büyük göstergesi. Örneğin, AI’nin (alüminyum) yanında bilinmeyen bir metal için yer bıraktığı görülüyor.
Mendeleyev’in bıraktığı bu boşluklar, yeni keşiflerin yolunu açacaktı. Rus kimyager, geliştirdiği bu tablo ile derin bir bilimsel gerçeği ifade etmeyi amaçladı: periyodik yasa.
Ona göre kimyasal elementler arasında derin ailevi ilişkiler vardı: Elementler, atomik ağırlıklarına göre düzenlendiklerinde düzenli aralıklarla (veya periyotlarda) benzer özellikler sergiliyorlardı. Bununla birlikte henüz keşfedilmemiş elementler de göz ardı edilemezdi.
Mendeleyev bu buluşu için “Periyodiklik yasası ilk olarak, keşfedilmemiş elementleri daha önce erişilemeyen bir mesafede algılamamızı sağladı.” ifadelerini kullanacaktı.
2019 yılı itibariyle periyodik tablodaki elementler sayısı 118
Günümüzde halen kullanılan periyodik tablonun ilk versiyonu zaman içinde birçok bilim insanının katkısıyla büyüyüp bugün 94’ü doğal element olmak üzere toplamda 118 elementi içerecek şekilde genişledi.
Özelliklerine göre sınıflandırmaya yönelik çalışmalar sayesinde bugün, elementlerin sahip olduğu özellikleri ve atomu oluşturan parçacıklar hakkındaki bilgilere derli toplu bir şekilde ulaşabiliyoruz.
Periyodik tablo, yalnızca maddenin bileşenlerini değil aynı zamanda tüm bilimin mantıksal tutarlılığını ve ilkeli rasyonelliğini sembolize ediyor. Bu öylesine özel bir tablo ki neredeyse bütün bilimi sembol ve sayılar içeren yüzden fazla kutucukta özetliyor.
Elementleri tek bir tabloda sıralayarak sadece kimya değil, bilimin genelinde çığır açan periyodik tablonun buluşunun 150. yılı kutlanıyor bugünlerde.
1955 yılında Glenn Seaborg başkanlığındaki ABD’li fizikçiler tarafından sentezlenen 101 atom numaralı elemente, Mendeleyev onuruna Mendelevyum adı verilirken UNESCO, Mendeleyev’in periyodik tabloyu buluşunun 150.yılı olan 2019 yılını “Uluslararası Periyodik Tablo Yılı (IYPT 2019) ilan etti.
Periyodik tablo hakkında daha fazla için aşağıdaki linkten bilgi alabilirsiniz.
Ayrıca bakınız
Kaynaklar
- https://www.sciencenews.org/article/periodic-table-history-chemical-elements-150-anniversary
- https://www.newsweek.com/periodic-table-150-genius-iconic-symbol-science-1281821
- http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/periyodik_tablo_0.pdf
- https://www.britannica.com/science/periodic-table-of-the-element
BENZER KONULAR
YORUMLAR
