Güneş sistemindeki en uzak gezegen Plüton’un ilginç özellikleri

Plüton gezegenin neresine baksak yeni gizemler görüyoruz diyor bilim insanları. Gezegenler arasında en çok tartışılanın Plüton’un tarihçesi ve yeni bilgilerle Güneş sistemindeki en uzak gezegen Plüton’un ilginç özellikleri, için okumaya devam edin. Plüton nasıl bir gezegen? Güneş sistemi gezegenleri içinden neden Plüton çıkarıldı? Neden cüce gezegen diyorlar? Plüton nasıl bulundu? Plüton ismini kim koydu? Plütona giden uzay aracı hangisi? Plüton gezegeni özellikleri nelerdir? sorularının cevabı burada.

Güneş sistemindeki en uzak gezegen Plüton’un ilginç özellikleri

Cüce Gezegen Plüton, Kuiper Kuşağı’ndaki bu cüce gezegen, bir kaya ve buz topundan ibaret değil.

Bilinen tüm cüce gezegenler arasında üzerinde en çok tartışılanı hiç şüphesiz Plüton’dur. Birçok bilim insanı Plüton’un tekrar gezegen statüsüne kavuşması için mücadele ediyor. Güneş Sistemi‘nin en ücra bölgesi olan Kuiper Kuşağı’nda yer alıyor. Güneş’ten 5,9 milyar kilometre uzakta yalnız başına dönüyor.

1930’da Amerikalı astronom Clyde Tombaugh tarafından keşfedildiğinde Güneş Sistemlinin dokuz gezegeni arasına alınmıştı. Adı 11 yaşındaki bir İngiliz kızı, Venetia Burney tarafından konuldu. Roma yeraltı tanrısının isminin koyulmasını istemişti; çok da haksız sayılmazdı. Plüton karanlık, ıssız ve inanılmaz soğuk (yaklaşık -240 derece) bir ortam.

Neden gezegenlikten çıkartıldı?

Güneş’ten çok uzak olduğu için Plüton’da bir yıl çok uzun sürüyor. Yörüngesinin bir turunu 248 Dünya yılında tamamlıyor. 2006’da Uluslararası Astronomi Birliği gezegen olma kriterlerini belirlediğinde Plüton bu şartların bir kısmını karşılayamadı ve gezegenlikten düşürüldü. Bir kere boyutu çok küçüktü (çapı yaklaşık 2.400 kilometre). Yani Ay’ın üçte ikisi kadardı.

Dünya’daki teleskoplarla görülüyor olmasına rağmen gerçek formunu ve fiziksel özelliklerini ilk defa yanından geçen NASA uzay aracı New Horizons sayesinde öğrenebildik. New Horizons 2015’te Plüton’un yüksek çözünürlüklü resimlerini gönderdiğinde Dünya’da herkes çok etkilenmişti. New Horizons ekibinden Alan Stern, “Plüton’un sistem olarak karmaşıklığı, jeolojisi, uyduları ve atmosferi en uçuk tahminlerimizin bile ilerisideydi” demişti.

New Horizons ve Plüton’un tarihsel buluşması

Astronomlar Plüton yüzeyinde dağlar, vadiler, ovalar ve kraterler tespit etti. Ovalar donmuş azot gazı ile kaplıydı. Plüton yüzeyini ayrıntılı olarak görebilmemizin nedeni, cüce gezegenin yok hükmünde, çok ince bir atmosferi olması. Plüton’un beş uydusu bulunuyor: Charon, Nix, Hydra, Kerberos ve Styx. Bu uyduların milyarlarca yıl önce Plüton’un başka bir gökcismi ile çarpışması nedeniyle oluştuğu düşünülüyor.
Uyduların en büyüğü Charon Plüton’un yarısı büyüklüğünde. Hatta bazı bilim insanları Plüton – Charon ilişkisini çiftli gezegen sisteminin bir örneği olarak kabul ediyor.

New Horizons ve Plüton’un buluşma tarihleri;

• Tarih: 19 Ocak 2006 Aktivite: New Horizons Florida’daki Cape Canaveral üssünden Atlas V roketi ile fırlatıldı.
• Tarih: 28 Şubat 2007 Aktivite: Jüpiter’in çekim gücünü kullanarak daha da hızlandı. Bu sayede seyahat süresi 3 yıl kısaldı.
• Tarih: 28 Haziran 2007 Aktivite: New Horizons uyku konumuna geçti.
• Tarih: 6 Aralık 2014 Aktivite: Mühendisler testler yapmak için uzay aracını uyandırdı.
• Tarih: 15 Mayıs 2015 Aktivite: New Horizons Plüton’un Hubble’dan daha detaylı fotoğraflarını çekti.
• Tarih: 14 Temmuz 2015 Aktivite: Uzay aracı Plüton’un yanından geçti ve cüce gezegen hakkında daha önce bilmediğimiz çok değerli bilgiler topladı.

Güneş sistemindeki en uzak gezegen Plüton’un ilginç özellikleri

Pluton hakkında ilginç bilgiler

• Plüton’da bir gün 153 saat  sürüyor. Gezegen doğudan  batıya doğru dönüyor.
• Plüton’dan bakıldığında Güneş Dünyaya gore 900 kat daha koyu gorunuyor. Parlaklığı dolunayın 300 katı kadar.
• NASA’nın New Horizons uzay aracı Dünyadan fırlatılan en hızlı uzay aracıydı (saniyede 16.26 kilometre)
• Plüton’un dağlarının yüksekliği iki ila üç kilometre arasında. Donmuş sudan oluşuyorlar.
• Plüton’un en büyük uydusu Charon. Plüton çevresinde 153 saatte dönüyor.
• Plüton’un küçük boyutu ve yavaş dönmesi manyetosfere sahip olmadığını düşündürüyor.
• Plüton Güneş’e Dünya’dan 40 kat daha uzakta olduğundan Güneş ışığının Plüton’a ulaşması 5.5 saat sürüyor.
• Atmosferi Yüzde 90 Azot, yüzde 10’u diğer moleküller (metan, karbon monoksil ve diğerleri).

Plüton nasıl bir gezegen?

Plüton’un şimdiye kadar bilinene özellikleri arasında yeni keşfedilen başka özellikleri de var.

Plüton’un sıcak kalbi

New Horizons 2015’te Plüton’un yanından geçtiğinde Plüton hakkındaki tüm düşüncelerimiz değişti. Issız, donuk bir kaya parçasından aktif bir gezegene dönüştüğüne şahit olduk. Kuzey yarımkürede görülen kalp şeklindeki bir bölgeye Tombaugh Regio adı verildi. Bu bölgeyi çalışan astronomlar yüzeyin altında bir okyanus olduğuna dair kanıtlar elde ettiler. Tombaugh Regioda bol miktarda azot, karbon monoksit ve metan buzu bulunuyor.

Japonya’daki Hokkaido Üniversitesinden Shunichi Kamata “bu, evrende daha önce düşündüğümüzden çok daha fazla sayıda okyanus olabileceği anlamına geliyor” diyor. “Böyle düşünürsek uzayda bizden başka yaşam formlarının olma olasılığı da yükseliyor.”

Bu araştırma Plüton’un bu bölgesini yalıtan bir gaz hidrat (moleküler su içine hapsolmuş buz benzeri donmuş gazlar) katman olduğunu gösteriyor. Bu katman iç bölgelerin donmasını engelliyor. Okyanuslu gezegenler Güneş Sistemi’nde ilginç bir araştırma konusu, zira hayatın başlangıcı için gereken temel ortamı sağlıyorlar.

Gezegen tartışması tekrar başladı. Plüton 2006’ya kadar gezegen olarak değerlendiriliyordu

29 Nisan 2019’da Plüton’un tekrar gezegen statüsüne alınması lehine resmi olmayan bir oylama yapıldı. Oylamaya Alan Stern (New Horizons projesi) ve Ron Ekers (Eski Uluslararası Astronomi Birliği başkanı) gibi konu hakkında uzman isimler katıldı.

2006’da Uluslararası Astronomi Birliği, Plüton’u gezegenlikten çıkarmıştı. Gezegen olmanın kriterlerinden biri yörüngesinin çevresinin boş olmasıydı. Plüton’un yörüngesi Neptün’ün yörüngesini kestiği için bu gerekliliği karşılamıyordu. 2019’daki oylamada konu hakkında uzun tartışmalardan sonra Stern kürsüye çıktı ve Plüton’un okyanusları, dağları ve buzulları olan bir dünya olduğunu savundu.

Neptün’den sonra gelen bölgede Güneş’e olan uzaklık çok fazla olduğu için açık bir yörünge oluşturmanın zaten mümkün olamayacağının altını çizdi. Tartışmalar sonrası oylamaya geçildi. 30 kişi Plüton’u cüce gezegen olarak tutmak isterken 130 kişi tekrar gezegen olarak kabul edilmesi gerektiğini söyledi.

Amonyak, Plüton’un genç görünmesine neden oluyor

“Plüton’un sistem olarak karmaşıklığı, jeolojisi, uyduları ve atmosferi en uçuk tahminlerimizin bile ilerisindeydi.”

Amonyak hayatın yapı taşlarından biri ve astronomların görmeyi çok sevdiği bir bileşik. Diğer gökcisimlerinde tespit edildiğinde hemen orasının yaşamı destekleyip desteklemediği hakkında bir çalışma başlatılıyor.

Elbette Plüton’un başka nedenlerden dolayı bildiğimiz anlamda yaşamı desteklemesi çok zor. Boyutu küçük, Güneş’ten çok uzakta, atmosferi yok… Liste uzayıp gidiyor ama amonyak yine de astrobiyologların ilgisinin odaklanmasına neden oluyor.

NASA’nın Ames Araştırma Merkezi’nden Cristina Dalle Ore “amonyak kırılgan bir molekül. Kozmik ışınlar ve morötesi radyasyonla yok ediliyor. Bu yüzden, yüzeyde izine rastlamak birkaç milyon yıldır orada olduğuna işaret ediyor” diyor. Demek ki, amonyağın yüzeye çıkmasını sağlayan bir çeşit jeolojik aktivite söz konusu. Bu, volkanik patlamalar, aktif bacalar veya üst kabuk ile altındaki okyanusun arasında ne çeşit bir bağ varsa ondan kaynaklanıyor olabilir. Şu anda çalışmalar, bu amonyağın nereden geldiğinin tespit edilmesi üzerine yoğunlaşıyor.

Plüton’un geçmişi ve geleceği

Plüton bizden çok ama çok uzakta olduğu için hakkında çok fazla araştırma bulunmuyor. Uzun bir süre boyunca Dünya’daki teleskoplarla gözlendi. Cüce gezegenin en detaylı haritası 2002 – 2003 arasında Hubble Uzay Teleskobu ile çıkartıldı. Bu, NASA için yeterli değildi. Bu yüzden Plüton’a bir uzay sondası gönderildi.

New Horizons adı verilen bu görev 19 Ocak 2006’da başladı. Dokuz yıl boyunca uzayda yol aldı ve Temmuz 2015’te Plüton’a ulaştı. Pluton gezegenin 12.500 kilometre yanından geçti ve inanılmaz derecede ilginç bir jeolojik yapının var olduğunu gördü. New Horizons ekibi gelen verileri ayrıntıyla analiz ettikten sonra yerkabuğunun altında bir okyanus olabileceğini öne sürdü. Bu, Güneş Sistemi’nde suyun nasıl var olduğunu da açıklayan bir teori.

New Horizons’dan alman bilgilerden sonra bilim insanları Plüton ile daha fazla ilgilenmeye başladılar. NASA’ya çok yakında bu konuda bir yardımcı gelebilir. Global Aerospace Corporation (GAC) tarafından üretilmesi planlanan “Pluto Hopper” cüce gezegeni araştırmak için yeni ufuklar sunuyor. Bu uzay görevinin hedefi Plüton’un yüzeyine şişirilebilir bir balonla bir uzay aracı indirmek. Burada tek problem, Plüton’un atmosferinin son derece ince olması. Plütonun yerçekimi de dünya’nın yüzde altısı kadar.

Uzay aracı Plüton’a geldiğinde hızı çok yüksek olacak ve epey yavaşlatılması gerekiyor. Minicik bir cüce gezegenin yüzeyine bir araç indirmek ciddi bir mücadele istiyor, ama yapılamaz değil. Bizi Plüton’a tekrar götürecek olan uzay aracı ‘Pluto Hopper” henüz tasarım aşamasında.

Ayrıca bakınız

• Güneş sistemindeki gezegenleri ne kadar tanıyorsunuz?