Pompeiopolis, Türkiye’deki Antik Kentler listesinde bulunan, Paphlagonia Antik Kentleri grubunda, günümüzde Kastamonu ili Taşköprü ilçesinin Zımbıllı tepesi sınırları içindeki antik kenttir. Yazımızda Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları hakkında bilgiler bulunmaktadır. Aynı zamanda Karadeniz Bölgesindeki bu antik kentin fotoğraflarını da sizlerle paylaşacağız.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları | Taşköprü

Konu Başlıklarımız;

• Pompeiopolis Antik Kenti Tarihçesi 
• Pompeiopolis Antik Kenti Kalıntıları
• Pompeiopolis Antik Kenti Kazı ve Yüzey Çalışmaları 
• Pompeiopolis Antik Kenti Nerede | Nasıl Gidilir?
  

  ---

Pompeiopolis Antik Kenti Tarihçesi

Milattan Önce 64 yılında Romalıların egemenliği altına girmiştir. Paphlagonia yada Paflagonya antik bölgesinin eyaletinin merkezi olarak “Zımbıllı Tepesi” denilen yerde kurulan tarihi Pompeipolis antik kenti, akropol ve devlet büyüklerinin oturduğu yer olarak kullanılmıştır.

Romalılar Paphlagonia yada Paflagonya antik bölgesini ele geçirdikten sonra komutan Romalı General Pompeus Magnus isminden dolayı Taşköprü’ye (Pompeipolis) demişlerdir. Eti kaynaklarına göre, Etiler Orta Anadolu’da yaşarken Taşköprü ve civarından Gasga (Kaska) adlı bir devlet hüküm sürmüştür. Gagalar yaptıkları savaşların sonunda Eti’lere yenilmişler ve Paflagonya Eti egemenliğine girmiştir. (MÖ 1330) Bizans Dönemi’nde Kastamonu gelişince Pompeiopolis küçülmüştür.

Milattan Önce 66 yılında her türlü yetki sahibi olan Romalı General Pompeus Magnus, hazırlanarak Anadolu’ya geçemiş ve önceki dönemde General Lucullus tarafından dağıtılmış Mithradetes ordularını aramaya başlamış ve ondan kalan kalesi olan antik kentleri yok etmek için büyük çaba göstermiştir.

Milattan Önce 63 yılında Mithradates’in ölümüyle biten savaşlardan sonra, Pompeius bölgeyi Roma idaresi altında yeniden düzenlemiştir.Yeni yönetim sisteminde askerler sadece Romalı olacak, yerel yönetim ise sivil halk tarafından yönetilebilecekti.Bu yeni düzenlemeye giren ve romalıların eline geçen Pontus Bölgesinde 11 şehir meydana getirmiştir. Zamanın bu antik kentleri Amasrist (Amasra), Sinope (Sinop), Amisos (Samsun), Pompeiopolis (Taşköprü), Neapolis/Neoclaudiopolis (Vezirköprü), Magnapolis, Diospolis/Neocaesarea (Niksar), Nikopolis, Zela (Zile), Megalapolis/Sebasteia (Sivas), ve Amaseia ya da Abonuteichos/Ionopolis oldukları düşünülmektedir.

Her türlü yetki sahibi Romalı General Pompeus Magnus, Pompeiopolisi  (Kastamonu/Taşköprü) kendi düzenlemesi ile adeta Roma tipi ile yeniden yapılandırdı. Bunun böyle olduğuna dair, antik kentin araştırmasında bulunan arkeolojik materyaller kanıtlamaktadır.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Bu bölge yeniden düzenlendi ve bölgenin başkenti şimdiki Çankırı o zamanlar ki adıyla Gangra antik kenti olmuştur. 

Yeni düzenlenen bölge içerisinde günümüz Gangra (Çankırı) başkent olurken, Pompeiopolis Antik Kenti ise askeri birliğin kurulduğu meclisin toplanma yeri olarak, başkent kadar önemli bir şehirdi.

Pompeiopolis Antik Kenti, bir strateji meclisinin başkenti olarak görüldüğü içinde kısa sürede gelişmeye başladı. Bu gelişmeler sonrası kendine ait özel sikkeler basılmasıyla devam etti.

Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un damadı olan Klaudius Severus, Pompeiopolis Antik Kentini şaha kaldırmıştır. Çünkü artık bölgenin başkenti konumuna gelmişti. Paphlagonia Antik Bölgesi içerisinde “Metropolis Sebaste” yani Paphlagonia’nın ana şehri ve kutsal şehri konumunda anılmaya başlar.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları

Hristiyanlık yayılmaya başlıyor!

Milattan Sonra 150 ve 300 yılları arasında Hristiyanlık resmi din olarak yayılmaya başlıyor. Milattan Sonra 325 yılında, Paphlagonia Antik Bölgesinin Psikoposluk merkezi olan, Pompeiopolis Antik Kenti artık Hristiyanlığın merkezi haline gelmiştir. Milattan Sonra 536 ile 553 yılları arasında Başpiskoposluğa yükselecek olan şehirin Hristiyanlık merkezi Milattan Sonra 13. yüzyıla kadar devam edecektir.

Fakat Anadolu’ya Arap ve Sasani akınları Milattan Sonra 7. yüzyılda zarar vermeye başlar. Çünkü kentin bir kale surları gibi çevrilip korunaklı yapısı yoktur. Bu yüzden günümüzde Kastamonu Kalesi işte bu yüzden yapılmıştır. Kaleye taşınan kent halkı yaşamını 11. yüzyıla kadar akınlardan korunmak üzere devam ettirir.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları | Dönemin bölge haritası

Türkler geliyor!

Emir Karatigin Bey, 1084 yılında Paphlagonia Antik Bölgesini komple ele geçirir. Taşköprü yani Pompeiopolis Antik Kenti’de böylece Türk boyuna geçer. Fakat Bizans İmparatorluğu buna izin vermez ve 1212 yılına kadar devamlı el değiştirir.

Çobanoğulları Beyliği Emir Hüsameddin Bey  1212 yılında Taşköprü civarını ve antik bölgeyi de tamamen Türklerin eline geçmesini sağlar.

Bu tarihten sonra bölgeye Türkler yerleşmeye başlar. Zımbıllı Tepesi dediğimiz antik Pompeiopolis antik kenti ise bu tarihte artık tamamen terk edilmiştir. Günümüze gelen Avşar, İreğür, Çavundur, Çetmi, Kayı gibi isimler bu dönemde yerleşim yerlerinde gözükmektedir.

Çobanoğulları Beyliği sonrasında 1300’lü yılların başında ise Candaroğulları Beyliğine geçen bölge, 1460 sonrası tamamen Osmanlı Devletine geçmiştir.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları | Zımbıllı Tepesi

Pompeiopolis Antik Kenti Kalıntıları

Zımbıllı tepesindeki ilk bulunan yazıtlar 1801 yılında Fransız konsolosu Pascale Fourcade tarafından okunmuştur. Osmanlı Devletine, burasının meşhur Pompeiopolis Antik kenti olduğunu bildirmiştir.

Kalıntıların büyük bir bölümü  halen toprak altı olduğundan, kazılar 2014 yılından sonra devam etmektedir. Uzmanlarca önemli adımlara ulaşılan kentin eğer zamanın Roma başkentlerinden biri olduğunu düşünürsek, ortaya yeni bir Efes Antik Kenti çıkabileceğini düşünmektedirler.

Şimdiye kadar yapılmış, bazı kazı çalışmalarında, çıkarılan buluntular halen Kastamonu Müzesi‘nde sergilenmektedir.

Antik kent ve civarında herhangi bir kalıntı yoktur. Kastamonu Müzesi tarafından yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda çok iyi durumda mozaik döşemeler ortaya çıkmıştır. Milattan Sonra 2. yüzyıla ait zamanın Roma İmparatoru Marc Aurel’in figürünün olduğu gümüş sikke bulunur.

Taşköprü’ye adını veren köprü de bir Roma Döneminde yapılmış olup, 150 metre uzunluğa sahiptir. Köprünün 5 gözü bulunmaktadır.Taşköprü’nün etrafında günümüzde bulunan, birkaç kaya mezarı da bulunmuştur.

Günümüze kadar gelebilen tarihi yapılar Hamam kompleksi, Augustus Tapınağı’dır.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları | 2016 Kazı çalışmaları

Pompeiopolis Antik Kenti Kazı ve Yüzey Çalışmaları

Pompeiopolis Antik Kentinin bulunduğu bölge olarak günümüzde anılan Zımbıllı Tepesi, çeşitli tarihlerde kazı çalışmaları görülmüştür. 1983 ve 1994 yılları arasında Kastamonu Arkeoloji Müzesi kontrolünde bazı yüzey kurtarma çalışmaları yapılmıştır.

Çünkü bölgede kurulan Pancar Depoları ve Kantarları ciddi hasarlar vermiştir. Birinci derece sit alanı olan bölge fiziki işgali engellenmiştir. kurtarma çalışmalarında yüzeyde bulunan, neredeyse tüm alanı kaplayan, Mozaikler bulunmuştur.

Bu mozaiklerin bazıları eşsiz motiflere sahip oldukları görülmüştür. Bunlardan biri “Burçlar Mozaiği” olarak adlandırılırken, bir diğeri de muhtemel Gökırmağı sembolize eden “Nereid ve Okeanos’un” sahnesidir. Önemli bir mozaikte ise Grekçe Alfabe ile “ EİSELTE EFAGATO-??σ?λτ? ?π?γ?τω” yani “İYİLİK İÇİN İYİLİKLE GİR” ifadesi bulunmaktadır.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede? Tarihçesi ve Kalıntıları | Kastamonu Müzesi, Antik Kent buluntularını ile ilgili özel bir hangar yaptırmış

Kazılar sırasında çıkan mozaikler Kastamonu Arkeoloji Müzesi‘ne taşınmıştır. Yapılan kısa kazı sırasında bulunan mozaiklerle birlikte çıkan diğer arkeolojik eserler bize bu antik kentin ne kadar önemli, zengin ve büyük olduğunu göstermesi açısından oldukça dikkat çekmektedir. Buluntular hem Taşköprü’deki özel hangarda hemde Kastamonu Müzesinde bulunmaktadır.

Özellikle 1994 yılı kazılarında bir çok buluntular ortaya çıkarılmıştır. Çıkarılan buluntular, Roma medeniyetinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır.

Taşköprü Belediyesi de kendi imkanları ile çeşitli yerlerde bulunan heykel ve çanak çömlekleri, Zımbıllı Tepesinin aşağı kısmında yaptığı mini park içerisinde gözetim altında açılan bu sergilere ziyaretlere izin vermektedir.

2013 yılındaki Kazılarda bir yazıt bulundu. Kazı başkanı ve Kastamonu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Latife Summerer, yaptığı açıklamada, antik kentte 7 yıldır yaklaşık 40 kişilik ekiple sürdürülen çalışmalarda kendilerini heyecanlandıran önemli bulgulara ulaştıklarını belirtti.

Prof. Dr. Latife Summerer, kazılarda hiç bulunamayan bir antik tiyatroyu bulduğunu da açıklamıştı. Bunu ise antik mimarlıkta tiyatro ve odeion için kullanılan arşitrav bloğunu bulduklarını dile getirdi. Tam haliyle kırılmadan bulunan Arşitrav, herkesin heyecanlanmasına sebep oldu.

Pompeiopolis Antik Kenti Nerede | Nasıl Gidilir?

Ayrıca Bakınız

• Türkiye’deki diğer Paphlagonia Antik Kentleri

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• Taşköprü Belediyesi Resmi sitesi
• Anatolian Studies, London,
• Stark Frega, Alexandre’s Path, London,1970,
•  Cecil John Cadoux (1938-2003) (İngilizce). Ancient Smyrna: a history of the city from the earliest times to 324 A.D., s. 37. Blackwell Publishing,
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr/ | Antik Kentler
• Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal | Anadolu Uygarlıkları
• Pompeiopolis Antik Kenti Sikkeleri | http://www.asiaminorcoins.com/