Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır?

Safran, ingilizce Saffron, latince Crocus sativus,  Türkiye’dede yetişen bir bitki ve ondan elde edilen baharatada denmektedir.

Safran gıda, tıp, giyim sektöründe farklı özellikleri kullanılan bir bitki türüdür.

Kök kelimesi Arapça sarı renk anlamına gelen asfar (أَصْفَر) kelimesinden üretilmiş olup Arapça’da safran baharatı anlamına gelen za’feran (زَعْفَرَان ) kelimesinin köküdür.

Latince’de safranum, İtalyanca’ya zafferano ve İspanyolca’ya azafrán olarak bilinmektedir. Fransızca’ya safran olarak girmiş ve ardından İngilizce’ye saffron olarak  dil kültürlerine girmiştir.

Safranı tarihte ilk defa Asurlular döneminden kalan 3000 yıl öncesi kaynaklarda, 90 kadar hastalık tedavisinde kullanılmıştır.

Bir futbol sahası safran tarlasından ancak yarım kilo safran elde edilebilir. Safranın perakende satış fiyatı kalitesine ve taze üretimden eskisine göre kg başına 10 bin dolara kadar çıkabilir.

Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır? | Safran Bitkisi

Safran Nedir?

Saffron (Crocus sativus), süsengiller (Iridaceae) familyasından, sonbaharda çiçek açan, 20–30 cm boyunda, çiğdem (Crocus) cinsinden soğanlı bir kültür bitkisi ve bu bitkiden çıkarılan bir baharattır. Safran bitkisi yaprakları şerit seklinde, mor çiçekleri üç tepecikten oluşur.

Safranın kullanılabilir hali Çiçeği ve tepecikleri bitkiye bağlayan yaprak sapı da dahil olmak üzere erkek organları kurutulur.

Genellikle gıda boyası ve tat verici olarak kullanılmaktadır. Dünyada en çok İspanya, Fransa, İtalya ve İran’da yetiştirilir.

Türkiye’de ise safran ismi üstünde Safranbolu’da yetiştirilmektedir.

Gramına göre satılan safranın toz hali en pahallı baharattır. Gramı yaklaşık olarak 8 dolara kadardır. 100 gram safran tozu elde etmek için 8 bin safran çiçeğine ihtiyaç vardır. İşin ilginç tarafı ise 1 gram safranı 100 bin litre suyu sarı rengine boyayabilir.

Gıdalara altın sarısı rengi veren safranın, saman ve iyot karışımı bir kokusu vardır.

Tıpta kullanılan safranın içindeki krosin adı verilen karotenoit bir boya maddesi gıdalara altın rengini vermektedir.

Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır? | Kurutulmuş karışık Safran Bitkisi

Safran Nerede ve Nasıl Yetişir?

Safran Güneşi seven bir bitkidir. En elverişli yerler sıcak mevsimlerin geçtiği, gün ışığı alan yamaçlardır.En sevdiği yetiştiği toprak gevrek, gevşek, düşük yoğunluklu, iyi sulanmış ve iyi akaçlanmış, yüksek organik içerikli killi ve kalker topraktır.

Safranın çiçeklenme süresi 2 hafta kadardır. 150 gram çiçek 1 gram kuru lifi anca verir. 12 gram kuru safran ya da 72 gram taze toplanmış safranı elde etmek için 1 kg çiçek gerekir. Ortalama olarak taze toplanmış bir safranın çiçeği 0,03 gram  taze yada 0,007 gram kurusu verir.

Taze safran  canlı kızıl rengi ve içinde sap parçası bulunmayan, hafif bir nemli olmasıyla anlaşılabilir.

Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır? | Safran Bitkisi hasat zamanı

Safranın Kimyasal Yapısı ve Safran Nasıl saklanır?

Safranın içinde 150’den fazla uçucu ve aroma taşıyan bileşik ihtiva etmektedir. Bunların çoğu aralarında zeaksantin, likopen, ve değişik α- ve β-karoten de bulunan karotenoidlerdir. Safran altın sarısı yada turuncu rengini α-krosinden kaynaklanmaktadır.

Kurutulmuş safran yaprakları ve tozu özellikle pH değişmelerine karşı çok hassastır. Güneş ışığı ile oksitlendirici etmenlerin etkisiyle kimyasal olarak hemen parçalanır. Hava ile teması engellemek için hava geçirmez kaplarda saklanmalıdır. Safran ısıya karşı biraz daha dayanıklıdır.

Safranın Faydaları nelerdir?

Günlük kullanım 0.5 – 1 gr. asla geçmemelidir.

• İştah açar, yeme isteğini arttırır.
• Hafızayı güçlendirebilir.
• Sinir sistemini korur ve Sinirleri uyarıcı etkisi ile vücuda dinçlik ve kuvvet verir.
• Safranın kokusu yatıştırıcı ve rahatlatıcıdır.
• Deride oluşan kaşıntıları ve sivilceleri giderebilir.
• Adet sancısı çekenlere önerilir. Rahim kaslarını uyarır ve adet gecikmelerine faydalı olabilir.
• Rahim hareketlerini arttırır.Adet sancılarını azaltmakta da etkilidir.Aybaşı gecikmelerinde faydalıdır.Rahim kaslarını uyararak adet söktürücü etki gösteren safran, bu özelliği ile düşüğe de sebep olabileceği için hamileler tarafndan kullanılmamalıdır.
• Cinsel uyarıcılığı olabilir.
• Diş etlerini kuvvetlendirir ve dişeti ağrılarını azaltmada yardımcı olabilir.
• Karaciğer detokslarında faydalı olabilir.
• Üst solunum yolu hastalıklarında, Öksürük, bronşit ve astımda faydalıdır.
• Ateşi düşürür ve öksürüğü keser. Bu özelliği ile özellikle astım ve bronşitte faydalıdır.
• Yumurta sarısı ile beraber çıbanlara sürüldüğünde iyileştirebilir.
• Bal ile beraber karıştırıldığında kum dökmelerine iyi gelmektedir.

Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır? | Safran Bitkisi pilav ve makarnalarda altın rengi veriyor

Safran nasıl ve nerelerde kullanılır?

Tıbbi bir madde olan Safran İlaç, boya ham maddesi ve baharat olarak kullanılır.

Çok güçlü bir koku ve renk vericidir. Safranın rengi, yiyeceklere parlak sarılık katar. Şekerlemeler ve likörlerde de sıklıkla safran bulunur. Bazı balık ve deniz mahsulleri yahnilerde, pilavlarda ve sütlü-pirinçli tatlılarda kullanılır.

Çok pahalı olduğu için bazen yerine zerdeçal kullanılır. Günlük tüketimi kesinlikle 1 gramdan az olmalıdır.

Değişik aroması olduğundan  Arap, Orta Asya, Avrupa, Hint, İran, İtalya, Çin, Japonya, Fas ve İspanya mutfaklarında oldukça yaygın olarak kullanılır.

Geleneksel tedavi yöntemi olarak çok eski bir tarihe sahip olan safranın antikarsinojenik (kanser bastırıcı),  anti-mutajenik (mutasyon-önleyici), immünomodüle edici ve  antioksidan benzeri özellikleri olduğu modern tıp tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

Safran özellikle Çin ve Hindistan’da kumaş boyası olarak ve parfümeride kullanılır.

Safran üretiminin çoğu batıda Akdeniz’den doğuda Keşmir’e kadar uzanan bir kuşakta yapılır. Dünya çapındaki safran üretimi yıllık 300 ton civarındadır. Sırasıyla İran, İspanya, Hindistan, Yunanistan, Azerbaycan, Fas, ve İtalya önemli ölçüde safran ürete ülkelerdir.

Safran Nedir? Faydaları ve Zararları nelerdir? Nasıl Kullanılır? | Safran Bitkisi kendinden binlerce ağır sıvılara rengini verebiliyor

Safranın Zararları Nelerdir?

Safran eğer fazla oranda kullanılırsa zehirleyici ve öldürücüdür. Böbreklere zarar verebilir. Kanamaları arttırabilir.

Özellikle hamilelerin safran aşırı kullanma düşük yapmalarına neden olabilir.

Kaynaklar ve Dış Bağlantılar

• ABD Tarim Bakanlığı | U.S. Department of Agriculture(USDA)  Phytochemical Database
• Wikipedia English | Saffron
• ”Secrets of Saffron: The Vagabond Life of the World’s Most Seductive Spice”  P. Willard | Beacon Press,