Sivrisinekler kimleri sokar?

Sivrisinekler neden hep beni sokuyor? Bazı kişileri sivrisinek neden sokmaz? Yaz geldiğinde canınızı en çok sıkan sivrisek ısırıklığı olabilir. Bilim insanları sivrisineklerin neden bazı insanları soktuklarını, neden bazı kişilerden uzak durduğunu araştırdılar. Vücut kokusu sivrisinekler için cazibe mi? Sivrisinekler cilt bakterileri olanları mı sokar? Kan grubu sinekler için bir tercih mi? Ter kokusu sivrisinekleri çeker mi? Sivrisinekler insanı neden ısırır? Bira içenleri neden sivrisinekler sever? Hamileler sivrisineklerden nasıl korunmalı? sorularının cevabı yazımızda.

Sivrisinekler kimleri sokar? Sivrisinek ısıracağı insanı nasıl seçer?

Yaz mevsiminin ortasındayız. Ve belki de en büyük sorunumuz sivrisinekler. Kendi hallerinde yaşayıp gitseler hiçbir sorun yok aslında. Ancak gece bizi uykumuzdan uyandıran o sesleri veya uykudan uyandıran Sivrisinek ısırığı yok mu? Resmen cinayet!

Asıl ilginç olansa sivrisineklerin gelip sadece sizi sokuyor olması (ya da sizin öyle düşünüyor olmanız). Bazı insanlar tüm yaz boyunca dışarıda rahatsız edilmeden oturup sivrisinek ısırıklarından mustarip olmazken neden gelip de bizi ısırıyorlar?

Bu durum, çoğunlukla bizi sarıp sarmalayan havayla, havadaki karbondioksit yoğunluğuyla ilgili. Sivrisinekler, insan hedeflerini bulmak için bu CO2’yi takip ediyorlar; sonra protein ihtiyaçları için kanımıza saldırıyorlar.

İnsan bedeni bir karbondioksit deposu. Oksijen alıp karbondioksit verdiğimiz gibi, CO2 kanımızda da var, derimizden soluk alıp veriyoruz. Soluduğumuz zaman ciğerlerimizdeki karbondioksitin hepsi hemen havaya karışmıyor.

Bizi niçin ısırıyorlar sorusunun cevabı da burada, vücudumuzda depolanan karbondioksitte saklı.

Karbondioksit sivrisinekler için ekmek kırıntısı gibi

Hollanda’daki Wageningen Üniversitesi’nden entomolog Joop van Loon, sivrisinekleri karbondioksitlerin yönlendirdiğini ve normalde ortamda bulunandan daha yüksek konsantrasyonları algıladıkça, mesela insan bedeni, hedefe kitlendiklerini söylüyor. Sivrisinekler, karbondioksit sayesinde 50 metre mesafedeki hedeflere gidebiliyor.

Ve sivrisinekler bir grup potansiyel hedefe yaklaşık 1 metre yaklaştıklarında, işler kişiselleşiyor ve tercih durumuna geliyor, hangisine? Menziline girdiğimiz sivrisinekler, kişiden kişiye değişen, cilt sıcaklığı, su buharı ve renk varlığı gibi birçok faktörü göz önünde bulunduruyor.

Bilim insanları, bir kişiyi diğerinden ayıran en önemli değişkenlerden birinin, cildimizde yaşayan mikrop kolonileri tarafından üretilen kimyasal bileşikler
olduğunu düşünüyor.

Van Loon, Live Science’a verdiği demeçte, bakterilerin ter bezlerimizdeki salgıları hava yoluyla uçucu bileşiklere dönüştürdüğünü ve sivrisineklerin “koku alma” sisteminin bu şekilde harekete geçtiğini söylüyor.  Burada oluşan Vücut kokusu cezbetmeye başlar.

Ayrıca bu kimyasallar, 300 farklı bileşiğe sahip olduğu için oldukça karmaşık ve genetik çeşitlilik ile çevreye bağlı olarak kişiden kişiye değişiyor.

Washington Üniversitesi’nde sivrisinekleri cezbeden kimyasallar üzerine araştırma yapan biyoloji profesörü Jeff Riffell, “Aynı hanede bir baba ile kızı karşılaştırırsanız, mikropların ürettiği kimyasalların oranlarında farklılıklar olabilir” diyor.

Ayrıca çok çeşitli cilt bakterileri olan erkekleri sivrisinekler daha çok sokma eğiliminde. Daha az farklı bakteriye sahip erkekler, vücutlarında şu bakterilere sahip olma eğilimindeler:

Leptotrichia, Delftia, Actinobacteria Gp3 ve Staphylococcus. Buna karşılık, farklı bakteri dizisine sahip vücuterkeklvücuter, derilerinde Pseudomonas ve Variovorax bakterilerini bulundurma eğiliminde. Bu kimyasalların bileşimindeki ince farklılıklar, bir kişinin sokulma sayısında büyük farklılıkları açıklayabilir.

Riffell, bu mikrobiyel kolonilerin bileşiminin aynı kişide zaman içinde değişebildiğini, özellikle o kişinin hasta olması durumunda farklılık gösterebileceğini söylüyor. Riffell, ayrıca “Sivrisinekler siyah rengi sever” diyerek daha açık renkli giyinmenizi öneriyor.

Sivrisinekler kimleri sokar?

Tabii sivrisineklerin bizi niçin ısırdığını sadece renge veya kimyasallara bağlamak da yeterli değil. Zira kan grubu, metabolizma, egzersiz ve hatta bira içmek bile sizi sivrisinekler için cezbedici bir hale getirebiliyor.

İnsanların %20’sinin, sivrisinekler için özellikle “lezzetli gözüktüğü” ve tutarlı bir şekilde daha cezbedici bir hedef olduğu tahmin ediliyor. Ve bilim insanları, böcek kovucu ile ısırık önleyiciler dışında (ki, yakın zamanda keşfedildiği üzere bazı sivrisinekler zamanla buna bağışıklık kazanabilir) kesin bir önlem bulamamış olsalar da, bazı insanların neden diğerlerinden daha fazla ısırılmaya yatkın olduğunu açıklamak için bazı faktörler öne sürülüyor.

1. Kan grubu

Kan grubunun bir faktör olması aslında hiç de şaşırtıcı değil.

Sonuçta sivrisinekler bizi kanımızdan protein almak için ısırıyor. Bu sebeple de araştırmalar, bazı kan türlerinin diğerlerinden daha iştah açıcı olabileceğini gösteriyor.

Bir çalışma, kontrollü bir ortamda sivrisineklerin, 0 tipi kanı olan insanlara, A tipi olanlara göre iki kat daha fazla geldiğini gösteriyor. B tipi kanı olan kişilerse bu “kaşıntılı spektrumun” ortasında bir yere düşüyor.

2. Karbondioksit

Yazının başında da bahsettiğimiz üzere sivrisineklerin hedeflerini bulmalarının kilit yollarından başlıcası karbondioksit. Sivrisinekler, bunu yapmak
için maksiller palp denilen bir organ kullanıyor ve bulundukları noktadan en az 50 metre uzaklıktaki karbondioksiti tespit edebiliyorlar.

Sonuç olarak, zaman içinde gazı daha fazla tüketen insanların -genellikle daha büyük insanların- diğerlerinden daha fazla sivrisinek çektiği biliniyor. Bu, genel olarak çocukların yetişkinlerden daha az ısırılmasının sebeplerinden biri olarak görülüyor.

3. Egzersiz ve metabolizma hızı

Karbondioksitin yanı sıra sivrisinekler, laktik asit, ürik asit, amonyak ve terle dışarı atılan diğer maddeleri koklayarak mağdurlarını seçiyor. Ayrıca vücut sıcaklıkları daha yüksek olan insanlar onlar için daha çekici.

Yorucu egzersiz, vücudunuzdaki laktik asit ve ısı birikimini arttırdığından, sizi böceklere karşı daha cazip kılıyor.

Genetik faktörler de ürik asit ve her insan tarafından doğal olarak yayılan diğer maddelerin miktarını etkileyerek sivrisineklerin bazı insanları diğerlerine göre daha kolay bulmasını sağlıyor.

4. Cilt bakterileri

Diğer araştırmalar, insan derisinde doğal olarak yaşayan belirli bakteri tür ve hacimlerinin sivrisineklere karşı çekiciliğimizi etkilediğini gösteriyor.

2011 yılında yapılan bir araştırmaya göre, çok sayıda bakteri türü, cildi sivrisineklere daha çekici hale getiriyor. Şaşırtıcı bir şekilde, çok sayıda bakteri olması değil farklı çeşitlerdeki bakteri türü barındırmak cildi daha çekici hale getiriyor.

Bu durum da sivrisineklerin özellikle ayak bileklerimizi ve ayaklarımızı ısırmaya eğilimli olmalarının nedeni olabilir. Çünkü ayaklarımızda doğal olarak daha çeşitli bakteri kolonileri var.

5. Bira içmek

Sadece 33’lük bir bira içmeniz bile sizi sivrilere karşı daha çekici kılabiliyor. Araştırmacılar bu bulguya biraz şüpheyle yaklaşmasına rağmen, bira içmenin ter içinde salınan etanol miktarını ve vücut sıcaklığını arttırmasından dolayı bunun mümkün olabileceğini kabul ediyorlar. Yani içki içmek başlı başına bir faktör sayılmayabilir.

6. Hamilelik

Birkaç farklı çalışmaya göre, hamile kadınlar diğerlerine göre iki kat daha fazla sivrisinek ısırığı çekiyor. Bu durum da muhtemelen iki faktörün talihsiz bir şekilde birleşmesinin bir sonucu. Çünkü hamileler yaklaşık yüzde 21 daha fazla karbondioksit soluyor ve vücut sıcaklıkları ortalama 0,7°C ile 1°C daha fazla oluyor.

7. Kıyafetin rengi

Bu saçma görünebilir, ancak sivrisinekler insanları bulmak için rengi (koku ile birlikte) kullanıyorlar. Siyah ve koyu renkler, sivrisinekler için daha iyi görüldüğünden dolayı uzmanlar açık renklerin tercih edilmesini tavsiye ediyor.

8. Genetik

Bir bütün olarak, altta yatan genetik faktörlerin “kan grubu, metabolizma veya diğer faktörlerle ifade edilip edilmediğine bakılmaksızın” sivrisineklere karşı çekici olma bakımından değişkenliğin yüzde 85’ini oluşturduğu tahmin ediliyor. Ne yazık ki, (henüz) bu genleri değiştirmenin bir yolunu bilmiyoruz.

9. Doğal uzaklaştırıcılar

Bazı araştırmacılar, yeni nesil böcek kovucular geliştirme umuduyla bazı insanların, sivrisinekleri nadiren çekmesinin nedenlerini arıyor.

İngiltere’deki Rothamsted Research laboratuvarındaki bilim insanları, bu insanlardaki kimyasal maddeleri izole etmek için kromatografiyi kullanarak doğal kovucuların, sivrisineklerin çekici bulmadıkları bazı maddeleri salgıladıklarını keşfetti.

Eğer doğru sinek kovucular elde edilebilirse, bu moleküllerin sivrisinek spreyine dahil edilmesiyle siyah gömlek giyen, 0 tipi kana sahip, egzersiz yapan hamile bir kadını bile sivrisineklere karşı korumak mümkün olabilir.

Ayrıca bakınız

• Sivrisinekten korunma yolları nelerdir?
• Sıtma Nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri nelerdir? Korunma ve Tedavisi

Kaynaklar

• https://www.livescience.com/65758-why-mosquitoes-tar-get-certain-people.html
• https://www.smithsonianmag.com/science-nature/why-do-mosquito-es-bite-some-people-more-than-others-10255934/?page=1
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedDb=pubmed&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=15311477&ordinalpos=3&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_RVDocSum
• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673600023345?np=y
• https://www.imperial.ac.uk/news/188291/mosquitoes-that-carry-mala-ria-eliminated-experiments/
• https://www.almanac.com/content/how-deter-mosquitoes-and-tre-at-bug-bite