Yıldırım çarpan insanların yaklaşık olarak her 10 kişiden dokuzu yaşıyor. Toplumda yanlış bilinen lastik tabanlı ayakkabı giymek ve araba lastikleri yıldırımdan korunulduğu inancı vardır. Yazımızda yıldırım çarpmış insanların neler yaşadıklarını, yıldırım çarpması vücudu nasıl etkiliyor? Yıldırım çarpması sonucu neler olur? Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım çarpması ihtimali ne kadar büyük? Şimşek ve Yıldırım nedir? Yıldırım nasıl oluşur? sorularına cevap vermeye çalışacağız.

Yıldırım çarpan insana neler olur?

Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım Çarpması nasıl olur? | Şehirlerde de yıldırım görülebilir

Yıldırım ve Şimşek nedir? Gök gürültüsü nasıl oluşur? Yıldırım neden insana çarpar?

Yerküre ile bulutun tabanı arasında, birden fazla bulutların arasında topraklanma yani elektrik boşalmasından oluşan zigzag şeklinde meydana gelen ışığa Şimşek denir. Yıldırım ise şimşek ve oluşan gök patlaması dediğimiz gök gürültüsünden meydana gelen ortak addır.

Negatif yada Pozitif yükler bazen bulutlarda en yüksek seviyelere ulaşır. Negatif yani eksi yüklü bulutlar ile pozitif yani + yüklü bulutlar karşılaştıklarında birbirini topraklayarak, hava direncinden daha fazla olduğu an şimşek oluşur.

Şimşeği daha çok kümülonimbüs (kümülüs bulutlarının dikey büyümesi ile konvektif fırtına bulutu) ve stratiform (Stratüs  bulut ailesinden ve yerküreye en yakın ve en çok görülen  alçak seviye bulutu), kar fırtınaları, kum fırtınaları ve volkanlardan çıkan gazların oluşturduğu bulutlarda şimşekler sıkça rastlanır. Dünya genelinde günde ortalama yüzden fazla şimşek görülebilir.

Şimşek eğer yerküre yani yaşadığımız toprak ile bulut arasında oluyorsa buna yıldırım deniliyor. Ses ışıktan daha yavaş hareket ettiği için önce yıldırımın ışık çizgileri, gök gürültüsünden önce gözükür. Gök gürültüsü nasıl oluşur derseniz, bununda sebebi topraklanma gerçekleştiği an oluşan basınçtır. Basınç ne kadar artarsa o kadar yüksek gök gürültüsü olur. 

Yıldırım oluştuğunda zemin ile bulut arasındaki elektrik potansiyeli 10 milyon ile 100 milyon Volt arasındadır. Zeminden dönüş darbesi ise 30 bin amper ve 30 bin derece sıcaklıktadır.

Yıldırım eğer oluştuğunda bu sırada bu bulutlardan gelen topraklanma, zeminde yaşayan canlılarla oluşumuna Yıldırım Çarpması denir. Dünya genelinde yaklaşık 25 bin İnsan, yıldırım çarpması sonucu ölmektedir. 250 bin kişi de her sene ortalama yaralanmaktadır.

Yıldırım Çarpması genelde görülme sebepleri ise, çok rüzgarlı ve patlayacak havalarda, açık alanlarda görülen eğlence yada iş amaçlı duran insanlarda, balık tutan, yüzen ve deniz üzerindeki taşıma taşıtlarında olan kişilerde, açık havada cep telefonu ile konuşan ve elektrikli aletlerden herhangini kullanan yada tamir eden insanlarda görülmektedir.

Peki yıldırım çarparsa insana ne olur? Şimdi sizlere yaşanmış örneklerle bilgi vermeye çalışacağız.

Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım Çarpması nasıl olur? | ABD Washington

Yıldırım çarpması sonucu neler olur?

Yıldırım çarptığında saniyede 100 bin kilometre hızla ilerleyen 200 milyon volta yakın elektrik akımı oluşur.

Jamie Santana, Nisan 2016’da ABD’nin Arizona eyaletinde arkadaşlarıyla kırlarda at binerken birden kara bulutlar toplanmış ve tam eve varmak üzereyken yıldırım çarpmıştı.

Kendisine geldiğinde yerde yüz üstü yatıyordu. Atı ölmüş, kaskatı kesilmişti. Arkadaşları Jamie’nin göğsünden çıkan alevleri elleriyle söndürmeye çalışmış, ama yeniden alev aldığını görmüşlerdi. Komşuların telefonu üzerine ambulans olay yerine geldiğinde anlamışlardı Jamie’ye yıldırım çarptığını.

Yine Arizona’da yaşayan Justin Gauger’a, üç yıl önce yıldırım çarpmış. Ağustos ayında balık tutarken birden fırtına kopmuş, ceviz büyüklüğünde dolu yağmaya başlamış. Sonra da yıldırım çarpmış.

“Çok büyük bir acıydı; bütün vücudum durdu, kımıldayamadım. Bedenimi beyaz bir ışık sarmıştı, sanki bir köpük baloncuğu içindeydim. Her şeyi ağır çekimde görüyordum” diye anlatıyor Justin.

Yardımına koşanlar olmuş. Vücudundan dumanlar çıkıyormuş. Kendine geldiğinde belden aşağısının tutmadığını fark etmiş.

Justin, yanıkların vücudunun üçte birini kapladığını anlatıyor. Sağ omuzundan başlayan yanık izi gövdesini çaprazlama geçerek iki bacağının dış yüzüne doğru yayılıyor.

Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım Çarpması Fotoğrafları

Yaralanma sonrası sorunlar

Chicago’da acil serviste doktor olarak çalışmış emekli doktor Mary Ann Cooper yıldırım çarpması konusunda araştırmalar yapıyor. Yıldırım çarpmasından sağ kurtulanlar elektriğin vücuda girdiği ve çıktığı yerlerdeki yaralara işaret etseler de bunu belirlemenin çok da mümkün olmadığın söylüyor. Fakat yıldırımın izleri giysilere, ceplerdeki bozuk para veya takılara bağlı olarak değişiyor.

26 ülkede tutulan verilere göre, yılda 4000 kişi yıldırım çarpmasından ölüyor. Fakat orta Afrika’ya ait rakamlar henüz hesaplanmış değil.

Yıldırım çarpan kişilerin yüzde 90’ı hayatta kalıyor. Fakat bunlar kalp durması, hafıza sorunu, uykusuzluk, nöbet, baş dönmesi, kişilik değişimi, kronik ağrı gibi birçok sorunla karşı karşıya kalıyor.

Cooper, yıldırım çarpması sonrasında kişilik değişikliği ve depresyonun yaygın olduğunu söylüyor.

1969’da yıldırım çarpan Steve Marshburn 1990’larda elektrik akımına kapılanlara yardımcı olmaya çalışan bir dernek kurdu Kuzey Carolina’da. Derneğin ki bini aşkın üyesi var. Marshburn bugüne dek 22 intihar girişimini engellemiş.

Cooper da onların çalışmalarını takip ediyor. Fakat hastaların neden sorun yaşadıklarının cevabını bulmanın güçlüğünden söz ediyor. Örneğin neden bazıları nöbet geçirirken diğerlerinin kalp sorunları yaşadığı bilinmiyor.

Justin yıldırım çarptıktan birkaç saat sonra felç durumunun geçtiğini söylüyor. Ama travma sonrası stere bağlı kafa karışıklığından, kelimelerin kafasında nasıl uçuştuğundan şikayet ediyor.

Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım Çarpması Nedir? | Açık alanlar çok tehlikeli

Elektrik akımı

Yıldırım çarpması sırasında çok kısa bir anda vücuttan elektrik geçişi olur. Ama bu yüzeysel bir geçiştir. Yüksek voltajlı elektriğe kapılma anında ise bu akıma maruz kalma daha uzun süreli olduğu için derin yanıkların oluşması ve iç organlara zarar verme riski daha yüksektir. Böyle bir olayın ardından dokuların pişmesi durumunda bazı uzuvların ampute edilmesi gerekebilir.

Cooper yüzeysel yanıklara sıvıların neden olduğunu söylüyor. Deri üzerindeki ter ya da yağmur elektrikle temas anında buharlaşır ve az bir miktar bile ‘buhar patlamasına’ neden olabilir. Bu durumda giysiler, hatta ayakkabılar bile parçalanabilir.

Jamie Santana’nın giysilerinde bu yanık izleri belirgindi. Cebinde taşıdığı telefonu erimiş, külotuna yapışmıştı.

Peki, atı öldüğü halde Jamie nasıl hayatta kalmıştı? 700 kiloya yakın at, elektriğin önemli bir kısmını çekmişti. Ayrıca olaya hemen müdahale eden komşuları, ambulans gelene kadar Jamie’ye kalp masajı uygulamıştı.

Yıldırım çarpan insana neler olur? Yıldırım Çarpması Nedir? | Avusturalya’da Evin tavanını yaran yıldırım çarpması

Yıldırım çarpması ihtimali

Genel kanı bu ihtimalin milyonda bir olduğu yönünde olsa da veriler bu oranın daha yüksek olduğunu gösteriyor. Örneğin ABD’de 80 yaşına kadar yaşayan biri için bu ihtimal 13 binde birdir.

Yıldırım çarpması konusunu araştıranlar doğrudan çarpmanın çok nadir olduğunu söylüyor. Yıldırımdan etkilenip yaralananlar arasında bu oranın yüzde 3-5 civarında olduğu sanılıyor. Diğer olaylarda ise çoğunlukla yıldırım yakındaki ağaç ya da telefon direği gibi başka bir şeye çarpmış ve ona en yakın kişileri ikincil dereceden etkilemiş oluyor. Yıldırımdan yaralanma ve ölümlerin yüzde 20-30 bu şekilde gerçekleşiyor.

Fakat yaralanmaların en büyük nedeni yerdeki elektrik akımına bağlı oluyor. Yüzeyde yayılan elektrik bir inek sürüsünü, çadırda uyuyan insanları etkisine alıyor.

Zengin ülkelerde genel olarak iş ya da hobi amacıyla dışarıda olanlar bu tür olaylara maruz kalıyor. Jamie de bunlardan biriydi.

Ona ilk tedaviyi uygulayan cerrah Sydney Vail, Jamie’nin kalp atışları düzensiz, beyinde kanama, akciğerlerde ezilme ve karaciğeri de dahil diğer iç organlarında hasar almış, vücudunun beşte birinin ikinci ve üçüncü derece yanıklarla dolu halde hastaneye getirildiğini söylüyor. İyileşmesi beklenirken iki hafta boyunca uyutulmuş ve cihazlara bağlanarak nefes alması sağlanmış.

Beş aylık bir tedaviden sonra evine gönderilen Jamie, rehabilitasyona devam ediyor. Hala yürüyemiyor, ama bazı sinirleri canlı kaldığı için umutsuz değil.